DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 8/1929 str. 11 <-- 11 --> PDF |
jetovi obično ne sačinjavaju inflorescencija. Lišće je češernjača igličavo ili ljuskavo, pa se prema tome i klasifikuju. U roda Abies iglice su plosnate, a na donjoj strani nose obično par bijelih pruga (puci). Iglice su na vrhu tupe, često srcoliko zaobljene. Češeri stoje uspravno, pojedine plodne ljuske otpadaju napose, dok vreteno ostaje. Priperci na plodnim ljuskama obično su karakteristični, pa je to jedan od glavnih znakova za raspoznavanje pojedinih vrsta u rodu Abies. Habitus jele u mladosti je redovno piramidalan, ali kad ona odraste i ostari, postaje habitus uvijek zaobljen, pa često izgleda, kao da joj je vrh odsječen. Iglice se izmjenjuju nakon dugog niza godina, obično nakon 7, a po H e g i - u i nakon više — sve do 12 godina. Kad se grane odsijeku, pa iglice povenu, ne otpadaju lako, što je važno za šumske vrtove u pogledu zaštite, za šumsko-radničke krovove i t. d. H e g i u »Ilustrierte Flora von Mittel-Europa« spominje oko 20 vrsti jele uz još neke podivljale vrsti, no mnoge od tih ne dolaze kod nas u obzir u uzgajanju šuma, nego se samo kao egzotične vrsti nalaze tu i tamo po ukrasnim mjestima: parkovima, šetalištima, botaničkim vrtovima i t. d. H e g i ne spominje napose te pojedine vrsti i jedino posvećuje pažnju vrsti Abies alba. Dr. P e t r a č i ć navodi u svojoj knjizi »Uzgajanje šuma« ove vrsti jele (opisujući ujedno svaku): Abies alba, A. Nordmanniana, A. cephalonica, A. firma, A. amabilis, A. grandis, A. Pinsapo, A. concolor, A. sibirica, A. nobilis i A. bracteata. Diferencira ih po pripercima, položaju iglica, plodnim ljuskama i t. d. Od svih gore spomenutih jela najveću važnost u Evropi ima Abies alba — obična jela, koja se i najviše rasprostire u općem arealu jela. Kao autohtona dolazi ona u ovom geografskom arealu: Srednja i Južna Evropa, pa Mala Azija. Po H e m p e 1 - W i 1 h e 1 m u (str. 96) dolazi ona na mjestima, gdje ne vladaju znatni ekstremni odnosi između ljetne i zimske temperature. Za geografsko rasprostiranje važno je, da srednja temperatura u augustu nije viša od 20" C, a u januaru ne manja od — 5° C uz srednju godišnju temperaturu od 5". Na tlo stavlja jela velik e z a h t j e v e2´ (Dr. P e t r a č i ć: Uzgajanje šuma, str. 266), te traži dobro, mineralno plodno tlo. U pogledu vlage zadovoljava se ona manjom potrebom, ali zato traži više topline od smreke. J o h. Mattfel d u djelu »Die Pflanzenareale — 1926, 1 Reihe, Heft 2« govori o evropskom arealu vrsti Abies alba (Mili.). Prije početka citira mnoštvo starije literature za jelu i nastavlja sve do posljednjih edicija, u kojima se govori o jeli (B raun-Bl anqu e t: L´origine et le développement des flores dans le massif central de France — Zürich 1923, str. 167—9, 192—3). Abies alba je srednjo-evropski gorski elemenat. Prema sjeveru ostavlja ona gorje, a isto tako prema sjevero-istoku, dok na jugu zauzima samo visoke regije gora (Pirineji, Korsika, Apenini, Juž. Srbija), koje su također karakterizovane srednjo-evropskim elementima. Ona nije izbirljiva , zahtijeva dublje, svježe, humozno tlo, koje sadržaje izvjesnu vlažnost. Njena vegetacija uslovljena je ne prevelikom ljetnom žegom i ne oštrom zimom. Više čistu sastojinu čini Abies alba samo u Pirine s Po M a 11 f e 1 d u nije izbirljiva (vidi poslije). 525 |