DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 1/1933 str. 10 <-- 10 --> PDF |
Vaniček u (III — 145) ima smatrati građanskim zakonikom, koji je s malim izmenama vredco sve do ukidanja Vojne Krajine. Paragrafom 1. toga zakona priznaje se Krajišnicima pjr a v o več n 0 g u ž i V a n j a zemalja, što ih drže u p o s e d u ili što će ih još steći, pod uslovom preuzimanja i vršenja krajiške vojne dužnosti.´ Zemljišta zadržavaju karakter vojničkog dobra (lena, pronije). Ali i pored toga ne mogu se posednici tih zemalja kretati, jer se njihovim uživaocima priznaje pravo stalnog i nesmetanog uživanja. Paragrafom 2. istog zakona izričito je uslovljeno, da nekretnine mogu sticati samo lica, koja preuzimaju i dužnosti krajiškog vojnika, dakle obligatni krajiški stalež. Provincijalisti nisu mogli sticati nekretnina u Krajini, jer nisu mogli da vrše krajišku vojnu dužnost. Za nas je naročito važan § 3. istoga zakona, koji određuje, da provincijalisti i građani vojnih komuniteta, koji ne vrše besplatnu vojnu dužnost, ni u buduće ne mogu sticati nekretnina, jer im ne nedostaje prvi i osnovni uslov. Prema § 4. mogli su stranci samo izuzetno, i to dozvolom dvorskog ratnog saveta, da kupe gradilišta za podizanje stovarišta i tvorničkih zgrada. Trgovci ; obrtnici mogli su uz kuću da poseduju najviše tri jutra u Varaždinskoj i Slavonskoj Krajini, a u Karlovačkoj i Banskoj najviše dva. I uzimanje zemljišta pod zakup bilo je otežano građanima komuniteta, samo da se ne bi otuđivali od obrta i trgovine, svoga pravog poziva. Burne godine 1848., u opštoj pometnji i neprilici, obnarodovanc su proglasom Bana Jelačiča od 6. avg. povlastice i olakšice u duhu zaključka Sabora. Pošto je u Provincijalu ukinuto kmetstvo ,to su i u Krajini nekretnine priznate pravom svojinom Krajišnika. Time su krajiški posedi izgubili dotadanji karakter vojničkog dobra — lena, pronije. Omladini je dozvoljen polazak viših škola i učenje zanata. Opštinski pašnjaci smatraju se vlasništvom opština. Ukinut je rad (Aerarialarbeit) na državnmi objektima. Krajišnici su oslobođeni dužnosti davanja besplatnog podvoza. Naročito su im priznate brojne olakšice u pogledu iskorišćavania šuma. Dano im je pravo besplatnog drvarenja, žirenja i paše, razume se, uz izvesna šumsko-policijska i gospodarska, ograničenja. Izvoz leževine i otpadaka bio je dozvoljen svakoga dana, a ne samo tri puta nedeljno. Od naročite je važnosti povlastica pod t. 30, po kojoj sv i graničar i (alle Grenzbewohner) imaju pravo slobodnog drvarenja, paše i žirenja u granicama kućne potrebe. Uskoro zatim krenuše krajiški pukovi preko Drave — u građanski rat. I ovaj put je šuma imala da plati troškove političkih komešanja. To privremeno stanje nije dugo trajalo. Novi je duh žestoko potresao temeljima trošne i ostarele Carevine. Oktroiranim Ustavom od 4. marta 1849. iz temelja su izmenjeni unutrašnji odposi Monarhije. Vojna " Ovim je zakonom zapravo kodifikovano zatečeno stanje. Krajiški je posed još ranije u statutima generala C o r d u - ei označen kao F c n d u m. — . i 1 d b u r g s- h a u s e n i kasniji organizatori bili su istog mišljenja. Krajiška bi prava prema tome shvatanju u glavnom bila slična odnosima seljaka iz Provincijala, samo što je . Vojnoj Krajini Car i Kralj smatran sopstvenikom (Orundherr) svih zemalja (Vaniček II., str. 13). Krajišnici međutim nikada nisu pristajali, da budu smatrani kmetovima. Takovim su se pokušajima najenergičnije opirali. Zbog toga je bilo čak i inverznih migracija u Tursku. Iza ukidanja Vojne Krajine oko Tise i Maroša (1746—1751.) ne htedoše Srbi — Krajišnici da udu u Provincijal krunskih i komorskih dobara Bačke, Canadske i Aradske županije, već se iseUše u Rusiju (Van. III., 573. str.). 8 |