DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 1/1933 str. 9 <-- 9 --> PDF |
pod Intendanturu u Trstu. Godine 1765 postadoše slobodnim vojnim komunitetima Mitrovica, Vinkovci i Nova Gradiška, a god. 1777 i Bela Crkva." Iz izvještaja inspektora komuniteta, majora Oesterreichera, iz godine 1784, razabire se brojno i materijalno stanje donjo-slavonskih komuniteta. Vidi se i to, da je veći deo stanovnika živeo o poljoprivredi i stočarstvu, a manji o trgovini i zanatima. Stanovništvo donjo-slavonskih komuniteta delilo se na (V an. II — str. 301): 1) Prave građane, koji su imali građanski list. Taj se izdavao´ samo poštenim i radinim zanatlijama. Time se htelo podići ugled pravili građana, te im u socijalnom i ekonomskom pogledu dati ono mesto i funkcije, koje su imali građani srednje-evropskih gradova. Nastojalo se dakle, da se i u Krajini podigne snažan i zdrav trgovačko-obtrnički stalež. 2) Kontribuente, u koje su se, izuzev sveštenike, ubrajali svi ostali stanovnici, dakle i obrtnici te trgovci bez građanskog lista. Provincijalisti, t. j . stanovnici onih delova Hrvatske. Slavonije i Vojvodine, što nisu bili obuhvaćeni organizacijom Vojne Krajine, nisu mogli da kupe nekretnina u granicama komuniteta, jer se nisu mogli osloboditi feudalnog odnosa prema svome zemaljskom gospodaru. To je dakle bila u neku ruku koncesija feudalnoj gospodi Provincijala, da bi se sprečilo bežanje njihovih kmetova u Vojnu Krajinu. Drugi stranci međutim, mogli su sticati nekretnine, ali pod uslovom, da stupe u gradsku vezu (V a n. II — str. 43 i 305). Da bi se nad obrtnicima vršila kontrola i zaštitili njihovi interesi, određeno je njihovo udruživanje u cehove. U tom su pravcu izdani naročiti propisi (Zunftprivilegien). Svi obrtnici i pomoćnici donjo-slavonskih komuniteta bili su udruženi u jedan ceh, koji je bio ravnopravan s ostalim cehovima Monarhije. Međutim neznatno stanovništvo, nedovoljna teritorija, nestašica kapitala i slabo kulturno stanje bili su uzrokom, da komuniteti nisu mogli da daju ono, što se od njih očekivalo. Stoga je godine 1787, u doba kantonskog uređenja Vojne Krajine, temeljito izmenjen položaj komuniteta. Mnoge komunitete ukinuše (Vinkovce, Mitrovicu, N. Gradišku, Belu Crkvu, Glinu, Ivanić-grad, Otočac, Gospić, Ogulin, Gomirje i Brinj) i pridružiše kantonima. Preostalima dadoše neke nove olakšice, ali ujedno ograničišc neke ranije povlastice. Pored svega toga građani su bili pošteđeni od erarske rabote kao i do tada. Ali su morali da u svako doba, uz izvesnu malu otštetu, daju podvoz i stanove za vojsku. To je, kako ćemo videti, ostalo jednom od glavnih dužnosti komuniteta i u kasnijim vremenima. Godine 1787. postala je Bela Crkva ponovno komunitetom, a Pančevo po prvi put god. 1794. Početkom 19. veka opazilo se, da je režim iz godine 1787. suviše krut i nepodesan za uspešan razvoj komuniteta. Nastojalo se da se administrativnim merama ti nedostaci uklone i prilike učine snošljivima. Uskoro zatim regulisane su prilike u celoj Vojnoj Krajini temeljnim zakonom od 7 avg. 1807, koji je čitav život i razvoj Krajišnika imao da usmeri u izvesnom pravcu određenom po vojnim upravljačima. Tai se zakon po ^ U jednoj instrukciji iz godine .7... o vršenju nadzora nad pukovskim i komunitetskim školama spominju se kao komuniteti i mesta: Glina, Petrinja, Senj i Karlobag. Datum´ njihova postanka komurotetima teško je ustanoviti kao i njihova prava. (Vaniček ri., str. 592.) |