DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 4-5/1940 str. 9 <-- 9 --> PDF |
gradovi bili prepušteni sami sebi i svojoj sudbini, te su bili silom prilika prinuždeni da se o sebi staraju i da sami sobom upravljaju. Okruženi elementom, s kojim su stajali u odnosu punom uzajamnog nepovjerenja i neprijateljstva, stisnuti u vrlo uzane granice gradskog teritorija, oni su tek pomalo dolazili do iskustva, da su oni neizbježivo upućeni ekonomskim´ pa i socijalnim prilikama da sarađuju i da uđu u simbiozu, koja je morala i po jedne i po druge biti blagotvorna. Ali ma kakovi da su bili kasniji udesi tih gradova, jedno su oni sačuvali: tradiciju o svojoj samostalnosti, a jednako i želju da ne budu te nezavisnosti olako lišeni. U nauci se mnogo sporilo o tom, odakle potječe i kojeg je podrijetla organizacija, u okviru koje su dalmatinski gradovi provodili tu autonomiju. Većina naših historika i pravnih historika bilo je mišljenja, da su je oni naslijedili odnosno sačuvali još iz vremena rimskih i da je na tom osnovu onda u srednjem vijeku ona dalje izgrađivana prema potrebama i prilikama svog vremena. Drugi — tu se naročito isticao Dr. Ivan Stro h a 1 — tvrdili su, da je u vrtlogu seobe naroda propalo sve, što je rimsko: i pučanstvo i kultura i civilizacija, sve je to bilo uništeno od novih došljaka, Slavena, tako da je cijela organizacija dalmatinskog grada u srednjem vijeku posve nova tvorevina, nastala jedino iz elemenata tog doba. Središte te nove sredovječne organizacije u gradu da je bio biskup. On je bio vrhovni glavar grada i najviša vlast u njemu. Izgleda da je bliže istini mišljenje, da je sredovječna organizacija u dalmatinskim gradovima nastala slijevanjem triju komponenata odnosno triju organizacionih jedinica različitog porijetla i to: 1. rimsko-municipalni elemenat, 2. općina kršćanska, koja se u gradovima obrazovala po primanju kršćanstva, a još u rimsko vrijeme, 3. udruženje građana, koje se razvilo iz potreba, gledanja i shvaćanja srednjeg vijeka, a koje je poznato pod imenom komune.0 Od tih triju komponenata najslabija je bila prva, te se rimsko-municipalni elemenat u izvorima javlja više kao neka tradicija bez naročite praktičke važnosti. Važna je bila kao organizacija, osobito u ranije doba, općina kršćana u dalmatinskim gradovima, jer je ona u stvari bila i jedina, koja se dobro sačuvala i neokrnjeno izašla iz velike kataklizme, koja je snašla tadanji svijet. Ta ecclesia bila je dakle vrlo podobna da primi u ruke upravljanje građana, koji sü i onako bili kršćani. Ali iz te dvije komponente ne bismo nikako mogli do kraja protumačiti mnogo pojava u organizaciji gradova, kad ne bismo uzeli u obzir još i treću i najvažniju, a to je komuna građana. Ta su udruženja u srednjem vijeku bila vrlo uobičajena, imala su sasvim privatni karakter i u njih bi stupali pojedinci, da bi uzajamnom pomoći bolje obranili i očuvali svoje interese. Članovi takve komune bili su materijalnim i moralnim interesima usko međusobno povezani, bio je to neki Schutz- und Trutzbündniss uz solidarnost sviju članova komune. Takva komuna osnivala bi se i među građanima jednog grada, te su oni dijelili zajednički dobro i zlo, sreću i nesreću. Komuna je u organizaciji grada igrala značajnu ulogu i ona je sve više potiskivala ona druga dva elementa gradske organizacije, baš zato jer je bila čisto sredovječnog podrijetla i najviše akomodirana njegovim prilikama. e Dr. Marko Kostrenčić : »Sloboda dalmatinskih gradova po tipu trogirskom «. R. I. A. 1930. 207 |