DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu



ŠUMARSKI LIST 6/1940 str. 5     <-- 5 -->        PDF

rektno, pa i! optički. Znali su projektirati i vodovode kroz brda tako, da
se tunel mogao kopati i s jedne i s druge strane, pa da se u sredini brda
sastane.


Najstarije umjetne sprave u geodeziji izgleda da su sprave za ustanovljivanje
vertikale i horizontale te sprave za mjerenje dužina. Visa k
su vjerojatno upotrebljavali i Sumerü, prethodnici Babilonaca. Da ustanove
azimute zvijezda, odnosno smjer sjever-jug, vješali! bii iznad sredine
horizontalnog kruga visak i preko njega vizirali zvijezde kod izlaza il
zaiaza^ Na sličan način su Egipćani upotrebljavali v»^ak 3000 godina prije
Krista. Pri tome je visak bio obješen u naročitu spravicu, koja se zvala
merhe t (si. 1). Ta spravica kao da pretstavlja i prvi diopter. Ima po-


Sl. i.


dataka iz god. oko 1100 prije Krista, da su Kinezi upotrebljavali visak
za vertikalizovanje štapova, odnosno letava kod n i v e 1 i: r a n j a. Grci
zovu visak ......., /j,6Ävßöo<:, što će reći spušteno olovo. Otac geodetske
nauke Heron Aleksandrijski, s kojim ćemo se kasnije više baviti,
vertikalizuje letvu za niveliranje~na posve jednak način kao i danas što
se radi, kad se za taj posao upotrebljava visak.


SI. 2.


Na principu viska izgrađene su i najstarije sprave za horizontiranje


t. j. r a z a 1 n i! trokuti. Može se reći, da se visak i razalni trokutu još
i danas upotrebljavaju u gotovo posve jednakom obliku kao i pred 5000
godina.
Jednostavna je i sprava za niveliranje zvana hor o bates . Ova
grčka riječ označuje spravu, s kojom se prelazi teren, odnosno mjeri ili
stepenuje. To je klupa oko 6 m dugačka. Visoka je skoro do čovječjih
očiju tako, da se preko gornje daske može vizirati (si. 2). Uz pomoć
dvaju visaka postavlja se sprava horizontalno. Daska ima i duguljastu
užljebinu, u koju se nalijevala voda. Kad bi uslijed vjetra bio rad
sa viškovima nemoguć, punila se užljebina vodom, pa se uz pomoć vode
horizontilralo. Kad voda svuda jednako odstupa od gornjeg ruba udubine,


291