DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 3-4/1949 str. 60 <-- 60 --> PDF |
....^..... PRILOG PITANJU PLEMENITIH JAVORA Pod plemeniti m javorom razumijevamo javore dževera strukture, koje su u trgovačkoj praksi nazivali rariteln i ili šaren i javori. Pojedine oblike dževeravih javora u trgovačkoj praksi zovu različitim imenima. Nauka zove pojavu nepravilne strukture dževeravost (vržoljivost). Dževeravost je uslovljena valovitim tokom vlakanaca, a ukazuje se u različitim oblicima: u vidu poprečnih rebara i ustalasalih linija, ikrica, cvjetova, kvržica i kvrga. Za javor rebrasti karakteristična su poprečna rebra. Kod ikrasto g javora je veliki broj sitnih proventivnih i adventivnih pupova zbijen na srazmjerno malenoj površini. Cvjetast i javor nastaje zbog zaraslih proventivnih pupova. Ikrasti i cvjetasti javor nazivaju se još zajedničkim imenom puljka š (puljkaš ikrasti i puljkaš cvjetasti). Javor ptiča r uzrokovan je nerazvijenim advenK^nim pupovima (na tangencijalnom smjeru čvorići teku od periferije prema unutra, kao udubine, konkavno). Javor d ž evarav i (mazer) nastaje gustim i nejednomjernim ispreplitanjem vlakanaca oko preraslih proventivnih pupova (na tangencijalnom smjeru čvorići izbijaju iznutra prema van, konveksno). U javora kozičavo g su aksilarni pupovi, okrugle k v r g e, odrvenjela i odebljala spavajuća oka, nabreklin e i izrasline. Prema izloženome razlikujemo šest vrsta raritetnog javora: 1) rebrasti javor, 2) ikrasti javor, 3) cvjetasti javor, 4) javor ptičar, 5) dževeravi javor (maser) i 6) kozičavi javor. Uzroci dževeravost i. Promatrajući u praksi javore postavlja nam se logično pitanje zašto je jedan javor rebrast, a drugi nije? Prof. dr. A. Ugrenović tumači rebravost uzrocima mehaničke prirode. On kaže: »Pravnost vlakanaca lišćara manja je od pravnotsi trahejida čamovine. Na stepen pravnosti vlakanaca naročito uplivišu sržni trakovi, koji probijaju snopiće i na mjestima proboja vrše devijaciju vlakanaca u tangencijalnoj ravnini. Sto veća je debljina sržnih trakova, to veća je ta devijacija i to manji stepen pravnosti samih vlakanaca. Devijacija vlakanaca može se odigravati i u radijalnoj ravnini. Vjerovatno je da se pri tome radi o uzrocima mehaničke priorde (javor rebraš)«. (Tehnologija´ drveta, str. 68). Na drugom mjestu on piše: »Na rebrastu dževeravost utječe vjerovatno pritisak kore na krivinama, a vjerovatno i sopstvena težina stabla. Otuda najčešća rebravost na točkama najvećega opterećenja: u žilištu i pazusima grana«. Međutim u reviru Pišćetak , šumarije Brinje, našli smo jedan javor prsnoga promjera 84 cm, koji je bio sav rebrast od žilišta do vrha krošnje, čak i grane do 7 cm promjera bile su rebraste. Niti jedna grana nije bila ravna, već sve krive i smotane. Deblo mu je jednako bilo krivo. To stablo učinilo je na mene dojam kao da ima svojstvo rebravosti od svega p os tan k a. Javorova stabla, koja su rasla u njegovoj blizini nisu bila rebrasta. Mehanički uzroci i sopstvena težina toga stabla nisu mogli djelovati na rebravost čak i tankih grana. Prema tome izgleda da tu odlučuju još neki drugi faktori. Moja istraživanja u tom pravcu nisu dalje išla. Napominjem da smo nalazili u Kapeli dosta rebrastih stabala uzraslih u nepravilnom sklopu i na lošijem zemljištu. Iako u praksi stoje navodi prof. Ugrenovića da se dževeravost malokada pojavljuje u najranijoj mladosti, već u starijoj dobi, dakle u vrijeme kad je stabla okrupnjelo i otežalo, ipak se našlo i mladih dževeravih stabala. Tako je u Lovniku kraj Vrbovskog nađeno mlado i pravno stablo bijelog javora, prsnog promjera 30 cm, koje je u prsnoj visini bilo rebrasto. 122 |
| ŠUMARSKI LIST 3-4/1949 str. 61 <-- 61 --> PDF |
To stablo, kao i ono naprijed navedeno dokazuju da na rebravost ne utiču samo mehanički uzroci. Smatram da je uzrok kod javora unutarnji fiziološki procesi. Ta osobina stabla vjerojatno podleži zakonima nasljeđivanja. Mislim da bi bilo potrebno provesti pokuse sijanjem sjemena rebrastih i dževerastih stabala ili što je još praktičnije, okuliranjem, a čak i križanjem tj. cijepljenjem pupova rebrastog javora mlječa na podlogu bijelog javora. Time bi učinio kod nas prvi korak šumarskoj genetici, stvar bi se raščistila i istražila mogućnost oplemenjivanja javora. Ing. Z. Turkalj .... .. CE .......... (........) .. ....... . ........ .......... .. .......... ........ .......... ........ .. ......, ... .. .. .... ....., .... ...... ....... ........ ........, ....... ce . ....... . ...., .. ce ....... ......... ...... .. .......... ........ .........., ........ ...... ...... ........ — . .. . ....... ...... — ....... . ....... ........ ............ . .... . .. ... ..... ....... ... .... ........ ...... ... ............ ........ . ........ ....... ... ..... ........ .. ........ ........ — ...... . ........ 1. ....... ........ ..: .) ........, . .... ce ..... ......... 2/3 ......... ....... .......... ........ .. ...... . .) ........ .. ....... ........., no .... ce ..... .... .... . ...... ......... . ....... . .. .. ....... ....... ... ........ ..... .... ... ........ .. ........ ........ ....., ... .. .. .......... ........ 2. ....... ........ ..: . .) ......... ........ . .) ........ ......... ... ... ....... ........ ......... ce Meby ..... ...;*...1 no ...., ... ce .. ............ ........ ......, .... ....... ........ .........., . ..... ....... .. .... ......... ...., a . ...... .......-....... ........ .......... ... ........ .. .......... ........ ........... ... ........ .... .... ..... .. ............ Koja ........ ..... .. ... ........ .. .......... ......., a .... ........ .. ........ ....... (.......... .........., ........ ....., ...... . .. ..) ? .. .......... ....... ..... ...... ........ .. ... ....... ......... ......, .. .. ...., ............. ... ....... na ...... .. ...... ......., ..... .. ...... ........ ......... ...... ...... .... .... ........ .. ........ . .. ....... ........ ...... ........ ...... ..... ...... .. MM ..... ...: ... 3,5 0,05 ..... 3,2 0,047 .... 3,05 0,035 . . . . a .. : ..... 1,15 0,032 ..... 0,022 U ..... 0,03 1,2 ...... 0,032 1.5 123 |