DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 12/1949 str. 32 <-- 32 --> PDF |
cLg prttUsi SM praksu SUHA DESTILACIJA DRVETA U POKRETNIM POSTROJENJIMA Uvod U NR Hrvatskoj postoji samo jedna tvornica suhe destilacije drveta i to ona u Belišću. Ova tvornica je vezana uz širo vinsku bazu Papuka odakle dobiva potrebno drvo za suho destilaciju. U tvornici se sirovi proizvodi suhe destilacije (sirovi drvni ocat i katran) dalje prerađuju u finalne produkte za tržište. Tvornica u Belišću udaljena je od šuma odakle se snabdijeva drvetom prosječno oko 100 km. Uzevši u obzir njezin kapacitet i potrebu drveta kao destilacione sirovine i goriva, veliki dio voznoga parka bio je zaposlen prijevozom drveta. S druge strane tvornica u Belišću, po svojem današnjem kapacitetu, može da preradi samo 25% prorednog materijala upotrebljivog za destilacione svrhe, koji mogu dati bukove sastojine u NR Hrvatskoj. Povećanje kapaciteta tvornice prouzrokovalo bi potrebu jačeg iskorišćenja saobraćajnih sredstava t. j. u ovom slučaju željeznice, čiji je kapacitet ograničen te se ne može neograničeno povećavati. Gradnjom pak novih tvornica suhe destilacije drveta, bliže sirovinskih baza ne bi se uvelike riješilo ovaj problem, jer se tvornice ne mogu graditi neposredno u šumi već na raskršćima kuda se stiču transportne linije po kojima dolazi sirovina sa raznih strana, Naime stabilne tvornice trebaju veću sirovinsku bazu radi njihovog većeg kapaciteta. Radi toga su se pred Ministarstvo drvne industrije NR Hrvatske postavili problemi: 1) Ili sav proredni drvni materijal iskoristiti paljenjenjem u drvni ugalj, te u tom slučaju izgubiti destilate; 2) ili riješiti problem tako da se destilacija vrši u malim pokretnim postrojenjma u šumi a sirovi produkti da se prevoze na daljnju preradu u stabilne tvornice; 3) ili na licu mjesta u šumi uz proizvodnju sirovog drvnog octa i katrana u pokretnim postrojenjima izvršiti i njihovu dalju preradu u octenu kiselinu i metilni alkohol te derivate katrana. U cilju rješavanja ovoga problema pristupilo se 1949 god. po prijedlogu Pavla Bogadi-a, konstrukciji i izradi specijalnih pokretnih retorti za suhu destilaciju drveta na samoj sječini, odnosno u neposrednoj njenoj blizini, u cilju dobivanja sirovog drvnog octa i katrana te retortnog drvnog ugljena. Sirovi drvni ocat i katran prerađivali bi se u konačne produkte suhe destilacije drveta u stabilnoj tvornici u Belišću. Pokusi sa suhom destilacijom drveta u manjim pokretnim postrojenjima vršeni su u šumi »Jovanovica« kod Voćina, pa ćemo u ovom članku nastojati, da u kratkim crtama prikažemo način njihovog izvođenja i rezultate koji su postignuti. * Ovaj prikaz je načinjen prema podacima dobivenim iz Ministarstva drvne industrije NR Hrvatske. 414 |
| ŠUMARSKI LIST 12/1949 str. 33 <-- 33 --> PDF |
Tehnika rada Suha destilacija u Jovanovioi vršila se u toku pokusa u dva glavna tipa retorti: 1) u horizontalno položenim retortama, kapaciteta od 2 prm u jednom punjenju i 2) u vertikalnim segmentnim retortama, kapaciteta 7 prm u jednom punjenju. Ispitivanja su pokazala prednost destilacije u vertikalnim segmentnim retortama. Horizontalne položene retorte Opi s postrojenja . Horizontalne položene retorte izgrađene po prijedlogu P. Bogadi-a postavljene su u Jovanovioi u toku mjeseca travnja 1949 a stavljene su u pogon 1. svibnja 1949. Za retorte su upotrebi jeni kazani starih parnih kotlova debljine lima 3 mm. Dužina retorti iznosi oko 4,600 m, a promjer 1,020 m. Na dnu retorte postavljene su dvije tračnice razmaka 0,50 m po kojima se u retortu po- Sl. 1 — Horizontalno položena retorta — presjek i tlocrt stavljaju dva željezna vagoneta svaki napunjen sa 1 prm destilacionog drveta. Težina retorti iznosi 2.000 kg, pa se mogu prevoziti i kamionom srednje nosivosti. Retorte su čvrsto ugrađene, ložišta ispod retorti su izgrađena iz samotne opeke i ukopana u zemlju. Dvije ovakove male retorte čine jedan komplet sa jednim zajedničkim hladnjakom. Na suprotnoj strani od ložišta nalaze se vrata kroz koja se vrši umetanje i vađenje vagoneta sa destilacionim drvetom .odnosno retortnim ugljenom. Gasoviti i paroviti 415 |
| ŠUMARSKI LIST 12/1949 str. 34 <-- 34 --> PDF |
produkti suhe destilacije odvode se bakrenom cijevi promjera 10 cm u bakreni cjevati vodeni hladnjak površine hlađenja 10 m2. Tekući destilati odjeljuju se od ga sovi tih produkata destilacije bakrenim sifonom. Gasoviti se produkti preko skrubera odvode pod ložišta retorte. Ovdje se spaljuju i´na taj način se smanjuje potreba drveta za loženje. Tehnološki proces. Dva vagoneta sa po 1 prm bukovog destilacionog drveta uvezu se u retortu. Pošto se ulazna vrata hermetički zatvore, pristupa se loženju ispod retorte. Za zagrijavanje retorti upotrebljava se granjevina, sječenice i gule i to pretežno mekog drveta. Kada otpočne suha destilacija loženje se može nastaviti sa nekondenziranim plinovima (lako hlapivi ugljikovodici), koji nastaju kod suhe destilacije drveta i koji se cijevlju dovode u ložište. ,: :::;:: ´´ . ´ -´. " 0 SI. 2 — Pogled na ložište horizontalne retorte Proces suhe destilacije kod prosušenog drveta traje 12 sati; tako da se u toku 24 sata mogu sa jednom retortom izvršiti dva punjenja ili sa dvije retorte, koje rade u bateriji i sa zajedničkim hladnjakom može se destilirati ukupno 8 prm destilacionog drveta. Rad se vrši kontinuirano na taj način da se odmah, čim je izvršena destilacija u retorti, oba vagoneta izvuku iz retorte i postave dva druga napunjena sa destilacionim drvetom. Kada se vagoneti izvlače iz retorte, ugalj je u njima užaren. Da se spriječi njegovo gorenje u doticaju sa zrakom, vagoneti se pokrivaju pločama od željeznog lima i zabrtve zemljom te ostavei da se hlade. Hlađenje ugljena u vagonetima traje 12 sati, te je za kontinuirani rad retorte potrebno 4 vagoneta, odnosno za rad baterije od 2 retorte svega 8 vagoneta. Potrošak goriva po jednoj retorti iznosi 1 prm uz dodatak plina, koji se spaljuje pod retortom, odnosno 0,50 prm na 1 prm destilacionog drveta. Količinu produkata, koji se dobivaju suhom destilacijorn u položenim retortama, prikazuje tablica 1. 416 |
| ŠUMARSKI LIST 12/1949 str. 35 <-- 35 --> PDF |
Tablica 1 Po bateriji Red Po 1 prm Proizvod od 2 retorte br. dest. drva u 1 danu 1 kg 112,50 900 2 . kg 187,50 1500 Sirovi drvni ocat sadržavao je u prosjeku 6,3% nisko molekularnih masnih kiselina te 1 gr/lit. drvne žeste. Vertikalne segmentne retorte Početkom oktobra 1949 godine početa je po prijedlogu P. Bogadia u Jovanovici suha destilacija drveta u prencsnim segmentnim vertikalnim retortama. ............ SI. 3 — Vertikalna segmentna retorta — presjek Opis postrojenja. Postrojenje suhe destilacije se sastoji iz 6 osovnih segmentnih retorti izgrađenih iz željeznog lima debljine 3 mm i sadržaja oko 10 m3. Pojedina retorta ima oblik valjka, a u sredini se dade rastaviti na dva segmenta i tako ]e clakšano njeno transportiranje. Retorta je visoka 2,5 m i promjera 2,50 m. Sa 2/. visine ugrađena je u zemlju. Na dnu retorte izvedena su dva kalorifera kroz koje se iz ložišta vade vrući plinovi potrebni za zagrijavanje drveta u retorti. Retorta se puni kroz gornji poklcpac, koji se pričvršćuje vijcima. Sa gornjeg dijela retorte vodi vakrena cijev promjera 15 cm, kojom se odvode destilacioni produkti u hladionik. Po dvije retorte vezane su za jedan hladnjak površine hlađenja 10 m2. Ložište je zidano samotnom opekom. Retorta prima u jednom punjenju 7 prm. destilacionog drveta, a po najnovijem prijedlogu drvo se 417 |
| ŠUMARSKI LIST 12/1949 str. 36 <-- 36 --> PDF |
unaprijed priprema u posebnoj željeznoj košari, koja se dizalicom stavlja u retortu, a na isti način se vadi sa košarom i proizvedeni drvni ugalj. Tehnološki proces. Retorte su postavljene u bateriji tako da po dvije rade uvijek zajedno. Jedna baterija sadržava šest retorta. Kada UZDUŽNI PRESJEK POPREČNI PREUEK .7 i i SI. 4 — Skica baterije uspravnih retorti su sve retorte napunjene destilacionim drvetom zagrijavaju se retorte I, III i V. Tek kad u ovima počne egzotermička reakcija i počnu se dobivati nekcndenzirani plinovi, koji se mogu upotrebiti za loženje, pristupa se zagrijavanju retorti II, IV i VI. Kod toga treba paziti da se na cijevima kojima prolaze plinovi koji se upotrebljavaju za loženje, postave zaštitne ploče, kako plin ne bi ulazio u retorte u kojima se hladi ugalj, i proizveo eksploziju. 418 |
| ŠUMARSKI LIST 12/1949 str. 37 <-- 37 --> PDF |
Destilacija prve skupine retorti (I, III i V) traje 18—24 sata, što ovisi o vlažnosti drveta koje se destilira. Po završetku destilacije ove retorte se ostave da se hlade. Kroz to vrijeme završava se proces destilacije u drugoj skupini retorti (II, IV i VI). Hlađenje retorti traje 20—24 sata. Za vrijeme dok se u drugoj skupini retorti završava proces destilacije, vrši se vađenje ohlađenog ugljena iz prve skupine i retorte se ponovo pune drvetcm. Uzevši SI. 5 — Pogled na ložište uspravne retorte u obzir da približno proces destilacije drveta i hlađenje retorti sa vađenjem ugljena i ulaganjem drveta traje po 24 sata to jedna baterija od 6 retorti (2 skupine po 3 retorte) ima dnevni kapacitet od 21 prm drveta. Potrošak goriva za destilaciju iznosi po 1 retorti (7 prm) prosječno 1,5—2,0 prm ogrjevnog drveta, odnosno potrošak goriva za destilaciju 1 prm iznosi oko 0,25 prm uz spaljivanje nekondenziranih plinova, kao produkata suhe destilacije drveta. Destilacijom jedne uspravne retorte dobiva se slijedeća količina produkata (vidi tablicu 2). 419 |
| ŠUMARSKI LIST 12/1949 str. 38 <-- 38 --> PDF |
Tablica 2 P r o i zv 0; d Red. Dnevni ka br. Količina produkata Destilacijom Od 1 prm pacitet bate 1 retorte lestilacionog rije od 6 (7 prm) drveta retorti 1 Retortni drviii ugalj .. . kg 790-. .) 110,— 2370—2400 2 Sirovini drvni ocat .. . kg 171—180 3630—390O ...—.. Sirovi drvni ocat sadržavao je u prosjeku 6,2—7,3% nisko molekularnih masnih kiselina izraženih kao octena kiselina te 14 do 16 gr/lit. drvne žeste. Kvaliteta proizvoda Uspoređujući kvalitete proizvoda suhe destilacije drveta u pokretnim malim postrojenjima sa položenim i sa uspravnim retortama pokazuje se slijedeće: Tablica 3 Propisi Red. Položene Uspravne Proizvod standarda br. retorte retorte za retortni ugljen 1 Drvni uigalj I . a) Sadržaj vlage na suhu tvar . . . 4,00/0 3,5«/o ´ do 8°/o do 10% b) Sadržaj pepe´a na suhu tvar « . 1,6*/« Ljo/o 2p°/o 3,5°/o c) Hlapljćvi sastojci 18,6°/o 17,1% 14,0">/o 16,5Vo d) Ostatak koksiranja (C-üix) . . . 81,4«/o 89,2»/o 83vO»/e 80,0°/o 72010 Kal 7460 Kal 2 Sirovi drvni ocat ä) Sadržaj nisko molekularnih ma6,3°/ o 6,2r-i7,3»/o snih kiselina u destilatu b) Sadržaj alkohola u destilatiu . . . 11 gr/lit: 14—16 gr/lit Prema ovom pregledu vidi se da je drvni ugalj u uspravnim retortama bolje kvalitete, a isto tako i destilat pokazuje veći sadržaj n;sko molekularnih masnih kiselina nego produkti destilacije u položenim retortama. Doduše kako kvaliteta drvnog ugljena tako i sadržaj octene kiseline u destilatu ovise i o vlazi drveta, koje je upotrebljeno za destilaciju no i kod destilacije u položenim, kao i kod destilacije u uspravnim retortama drvni ugalj odgovara standardnim propisima za retortni drvni ugalj. Ekonomski rezultat suhe destilacije drveta u pokretnim destilerijama Da se prikaže ekonomičnost suhe destilacije drveta u pokretnim postrojenjima i njen odnos prema pougljavanju u kopama treba imati na umu slijedeće elemente: 420 |
| ŠUMARSKI LIST 12/1949 str. 39 <-- 39 --> PDF |
1} Vrijednost izrađenog destilacionog drveta postavno pokretna de´stilerija u šumi kraj pruge iznosi oko 230.— Din po 1 prm. 2) Vrijednost ogrijevnog drveta za loženje pod retortama postavno pokretna destilerija iznosi 210.— Din po 1 prm. 3) Trošak proizvodnje drvnog ugljena u kopama iznosi prosječno 1.— D-n po kg. 4) Vrijednosti drvnog ugljena, prašine drvnog ugljena i sirovog drvnog octa odnose se kao 1 :0,57 :0,42. Pregled troškova proizvodnje i cijene koštanja proizvoda suhe destilacije u pokretnim destilacijama u relaciji spram pougljavanja u žežnicama Tablica 4 Predme t Žežnica Položene retorte Uspravne retorte I. Troškovi A. Troškovi proizvodnje Vniijednoist 1 prm desti´l. drveta postavno postrojenje Vrijednost materijala za loženje po 1 prm destil. drveta uzevši njegovu cijenu 2.0.— Din za prm ... . Troškovi rada oko destilacijo svedeni 230.— Din 105.— Din 230.— Din 105:— Din 141.50 Din 230.— Din 52.5)0 Din 140.50 Din Svega troškovi proizvodnje po 1 prm desfclaciionog drveta 336.— Din 4716.50 Din 423.— Din B. Troškovi amortizacije postrojenja prosječno 10°/o od troškova proizvodnje 47.50 42.50 Cijena koštanja po 1 prm destiliranog drveta 336,— Din 524.— Din 465.50 Din II. Količina proizvoda a) Drvni ugalj I (80%) b) Prašina drv. ugijena (20%) ... . 89,25 kg 15,75 kg 95,75 kg 16,75 kg 187,50 kg 95.20 kg 16,80 kg .7´5,50 kg ili. Cijena koštanja po jedinici proizvoda b) Prašina drv. uglja po 1 kg . . . c) Sirovi drvni ocat po 1* kg . . . . 3,41 Din. 1,94 Din 2,85 Din 1,62 Dim 1.) Din 2,60 Din 1,50 Din 1,11 Din Iz ovog pregleda jasno se vide velike prednosti suhe destilacije drveta u pokretnim postrojenjima u odnesu na pougl javan je u žežnicama (kopama). Ako bi htjeli usporediti cijene koštanja suhe destilacije u stalnom postrojenju) sa onim u pokretnim destilerijama onda bi dobili ovu sliku. Ako uzmemo da cijena koštanja proizvoda iznosi u tvorničkom po strojenju za suhu destilaciju za: Drvni ugljen 0,65 Din po 1 kg Sirovi drvni ocat . . 1,60 Din po 1 kg 421 |
| ŠUMARSKI LIST 12/1949 str. 40 <-- 40 --> PDF |
vidimo da je ova cijena niža od one u pokretnom postrojenju. Ona se osniva na pretpostavci: da se dest. drvo fakturira postavno tvornica po cijeni 349. — Din a ogrijevno po 210.— Din po 1 prm; da se u tvornici za 3 prm drveta troši 1 prm ogr. drveta t. j. po 1 prm destilacionog drveta 0,33 prm te da jedan prm dest. drveta daje istu količinu proizvoda kao i osnovne segmentne retorta t. ;j. 95,20 kg drvnog ugljena, 16,80 kg prašine drvenog ugljena i 175,50 kg sirovog drvnog octa. Troškovi dopreme destilacionog i ogr. drveta od utovarne stanice do tvornice preračunati na 1 prm destilacionog drveta iznose: Utovar u vagone po 1 prm dest. drveta . . 10.— Din Dopunska plata po 1 prm 0,50 „ Doprinosi po 1 prm 2,13 ,, Prijevoz željeznicom na relaciji 100 km uz cijenu 5. —Din po tkm 250.— „ Istovar iz vagona u tvornici 10.— ,, Dop. plata 0,50 „ Doprinosi za istovar 2,12.— „ Utovar u vagon 0,33 prm ogr. drveta . . . 3,30 „ Dop. plata za 0,33 prm ogr. ...... . 0,17 ,, Prijevoz željeznicom 0,33 prm 82,50 „ Istovar iz vagona sa dop. platom 3,46 „ Dopr. soc. osiguranja 1,40 ,, t. j . svega po 1 prm dest. drveta 366,08 Din. Prema tome stvarna troškovna vrijednost destilacionog drveta postavno tvornica iznosi 230 + 366,08 — 596,08 Din odnosno pokazuje se razlika između one sa kojom se drvo fakturira tvornici i troškovne u iznosu 596,08 — 349,— = 247,— Din. Ovaj iznos od 247,— Din po prm tereti sve proizvode koji se dobivaju suhom destilacijom.t. j . drvni ugalj i sirovi destilat i to: 1 kg drvnog uglja sa 1,32 Din, 1 kg prašine drvnog ugljena sa 0,75 Din, a 1 kg sirovog octa sa 0,70 Din. Prema tome stvarni troškovi proizvodnje u tvornici dodavši im tan gentu za prijevoz drveta iznose: 1 kg drvnog ugljena . . . 0,65 + 1,32 = 1,97 Din 1 kg prašine drvnog ugljena . . 0,65 + 0,75 = 1,40 Din 1 kg sirovog drvnog octa . . . 1,60 + 0,70 = 2,30 Din. Uzevši u obzir da troškovi prijevoza sirovog drvnog octa iznose od pokretne destilerije do tvorničkog postrojenja 0,33 Din po kg pokazuje! se slijedeći odnos: Tablica 5 Red. br. Proizvo d Pokretna destilerija Tvornica u Belišću Razlika Dinar a 1 2 3 Prašina drvnog uglja 1 kg . . . . 2,60 1,50 1,44 1,97 1,40 2,30 —0,63 —0,10 +0,86 422 |