DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 8/1952 str. 46 <-- 46 --> PDF |
....... . .... ....... ..... ........ ...., .. ............, ...... . ...... .. ...-... .... ....., ... .......... ......, ... ....... ........ ....... ...... ... .. ....... .. 40—50%. ....... .......... ......... .... ........ .......... .. ...... .......... ..... ...... .. .. ............ .. ... .. ........ .......... ........ (.. ....... 2—3°) ..... .... ............. ......, .......... .. .. ...... ..... . .......... ...... ...... .... .... ...., .. .. .. ... .... ........... ... .. ...... ........ ............. ... ...... .. 1,2 . ... ... .. 3° ...... .. ...... .......... ....... .... .. ..... . .... ... . ...... ........ ..... . ......... ..... ..... .... ... ....... ......... ........ .... ........ . .. ....... ........ ........... ........ ....... ........ .. ..... ......... ........... ....... . ........ ...... . .... .... .... ...... .............. ..... ............. ....... ................ ........ ... .. ....... .... ........ ........ ..... ............... ..... .... ... .. .......... ....... .. ....... ....., .. ...... ...... 2—3°^ .1... ........, .........., ... ...... .. ....., .......... .. ...... .......... ....., ........ .......... ....... ... .. .. ..... ...... ............. ... ..... .... .. .. .. ...... .. ....... .... ........ 250—1000 ...... ..... ........ . ........ ....... .. ......... ...... 2,5—10 ..... .. 1 ... .... .. ......... .. .. .......... ....... .... .. ........ .... ....... . ... ...... .... ........, ...... ......... ...... (...... .......^ ........... ........... .. .... . ...). ... .. ....... .... ........ ....... (........ .. ...... .....) ... ..... .. 30—60° .. ...... ........, .... .. .. . ... ....... ...... .......... . ... ....... . ... ....... .... .. .... .. ........ .. .... ...... . ........... .. .. ....... ....., ... .. .. ......... ...... ........ . ........ ...... ......... ... ...... .......... .... ..... ........ . ....... .......... ..... .. ......... ..... .... ...... .. .......... .... ... .. ... . ... ....... ....... ..... ...... ....... .. ... .... ... .. ........... .. ... ..... .... ....... . ....... .......... ......... .... ........ .......... .. ...... ..... .... ....... .......«. .. .... .... ........ .... . ......... ..........., .. ...... ............. ........, .. .... .. ...... ........ ....... ........ ...... ....... ......... ... .... ....... ....... ... .. ............ . ...... ....... ... ........ . .......... ........ .... ........ — .......... .. ......... ....... .. ...... ........ . ....... ..... ...... ... ...... ..... 2—3°. .. .. ...... ... .. .......... ...... ..... ........ ........ ..... ............ ..... .. 0 .. .—7°. . ...,....... .. ....... ....... .... ........ .......... .. ...... ......... .......... .. ...... ..... . .. ...... ....... ..... ....... ... ...... ..... . ....... .. .. .... ......... .. .. ..... ....... .... ........ .. ........ . .......... ..... .... ............ ... .. ...., ..... .. ........ ..... ...... ... .......... .... .... ........? ..... .. ... ...... .. ....... ...... ..... .. ...... ....... ........ . ...... ....... ....... .. .. .... ..... .... .. ..... ...... ..... ........-......... ....... .... ...... ...... . ... ........ ...... .. ... ...... ............. ........... .... . ..... ..... .. ...... .. ......... ....... ..........., ..... ...... . ...... . .... ...... ... .. .... . ...... . ......... .... ......... ..... .. ..... ........ ........ . .... .. ....... ...... ...... .. . ...... .. ......... .........., ........... ........ . ......... ....... ......., ...... .. .........., ..... ........ ....., .......... . ........ ........ . ... ......... ........ ........ .... .. . .......... .. ....... ......, .... ......... ... .............. ...... .... .. ...... .......... ....... .... ....... ........ . ........... ........ ...... ......... ............... .... ........ .......... .............. ..... ...... .. .... .. ...... ...... ...... .. .. ».... .!.8 ..81..´..84..... 1.. ....... ...^... ........Gäumann ..E.: :: »Über das Kastanfensterben im Tessin.« «« ( ((O odumiranju. ..&....... kestena .. .....-.). ...\...2 2. {. ........... N0 ........ u TessMi-u). Schweiz. .. Zt. .. f. Forstwesen, ,, No. .. 1 11, ,, Jahrgang 1951 19511951. .. 1. <.\...uvodu ..1..autor donosi ...§1...... skicu 181. 8.. sa .......... postepenog U .1...8. pregledrm »... ist, SAD &. naznakama .......... ....... ....raka kestenove..81..... .... Endothia ...»1 :.. (..... ...1 , .iz .... .. vidjltvo* širenja kore ...1.1.:. parasitica (murr.) )) And, koje je ....... <1& .. ..-., ..§.... ..1..1 .......^ ...1... ........ .. . .... ....., <1.. , da je ova, pogubna bolest američkog kestena zahvatila do 1950 19501950. čitav areal, dug 2.200 2.2002.200, . 811... 80 80800 00 km,.. , .......počevši 1904 19041904. .. u ...!...... ..!.vrtu . New ..... .\..1....Nadalje ......... a šiirok . zooioškom u .. ^ Yorku. .. isutknuto 298 |
| ŠUMARSKI LIST 8/1952 str. 47 <-- 47 --> PDF |
je, da je u tom arealu prosječno, kako na. kojim mjestima, uginulo 50—99°/o stabala» Prema tome u roku od 50 g. — dakle prosječnog trajanja ljudskog života — izumrla je jedna prirodna vrsta drvcta u svom prirodnom arealu. Dianas je još nalazimo kao izdanačku šumu. Ističe, da su štete od E. p. veće, nego od holandske bolesti brijesta — Ophiostona ulrn! (Bnis.) Schwarz —, jer u SAD činiii kesten u svom prirodnom arealu glavno sastojimsko drvo, dok brijest u Americj A Evropi dolazi pojedinačno u sastoji´nama. 1934. g. konstatirana je bolest i u Kalifornijii na Castanea sativa Mili., koju vrstu tamo uzgajaju talijanski i portugalski doseljenici. Brzim iskrčenjem oboljelih stabala, uspjelo- je bolest svesti na minimum. Autor smatra, da se E. p. razvila u Aziji, nakon što je u tercijaru´ nestao most između Azije i Amerike. Radi toga došlo je u Aziji tokom razvoja kestenovih vrsta do selekcije: razvijale su se i osjemenile samo otporne vrste i varijante, a neotporne su propale. Naprotiv, u Americi vrste kestena, koje su se razvijale u tercijaru ä poslije, nisu bile izvrgnute prirodnoj selekciji, i sada je tu selekciju izvršila sama gljiva u roku od 50 g, mjesto u 10—20 mrilioina godina. To je biološki smisao današnjeg odumiranja kestena u SAD. Ulazna mjesta za spore parazita su rane od mraza, tuče, snijega, kukaca, divljaci ´ i t. d- Gljiva se razvija u kori, kambiju i drvetu vanjskih godova. Simptomi se već opažaju nakon 3—5 nedjelja. Oni su već opisani u jednom ranijem članku u »šum. listu« od referenta. Dijagnoza je potpuno s:,gurna, ako ustanovimo prisustvo karakterističnih fruktifikücionih organa E. p., znači u stadiju, ikad je gljiva ponovno sposobna da šari zarazu. Komedije, koje nastaju u piknidama, prenosi: vjetar, kiša i kukci, a služe uglavnom širenju bolesti unutar same krošnje, a uz to u promjera 100—L00 m oko oboljelog stabla. U jesen (iji kada je substrat istrošen), stvara gljiva peritecije u kojima u proljeće nastaju askospore. Njih prenose vjetar u vjerojatno kukci n,a velike distance. Računa se^ da se u uzdužnom smjeru doKne u godini danai E. p. može proširiti za 40 km. E. p. napada u SAD. ove vrste: Castanea demtata C. pumjla, C. sativa, Quercus alba, Q. borealis, Q. rubra, Q. stellata, te poneke vrste iz rodova Acer, Carpimus, Carya, Liriodendron, Ostrva i Rhus (na većini ovih kao saprofAt, aüa je to stalan izvor zaraza, koji lako izmakne oku) Castanea moilisijma, kineski i C. crenata japanski kesten, su otporni, oni lokaliziraju napad. Potrebno je 3—4 god. da odumre stablo srednje starosti, a 8—10 g. kod stabla 30—40 cm. promjera. 1938. g. otkrivena je bolest u okolici Genove, za koj uautor ističe, da je slična i da ima sličan tok kao u SAD. 1942. zahvaćeno je 50% (37.000 ha) kestenika u pror vinciji Genova. Karta Italije (uzeto dz radnje Biraghi-a, 1950) prikazuje sadašnje stanje raširenja te bolesti, sa glavnim žarištima oko Napulja, Genove, Udina j iznad Milana prema Švicarskoj. U Italiji su još zaraženi Quercus pubescens, Q- sessili-flora, Q-ilex, dok još nije sigurno utvrđeno za Q. robur. Interesantno je, da autor (jedin i do sada) smatra otvorenim pitanjem, da li je E. p. u Italiji identična sa jednom od rasa američke E. p., t. j . da li je E. pimportirama iz Amerike ili je mutacijom iz nedužne Endothia-forme nastala mediteransko visoko virulentna rasa. Ističe, da je sistematika roda Endothsa vrlo komplicirana ; za Evropu još nedovoljno obrađena i objašnjena. Za drugu alternativu govori, i činjenica, da još sa sigurnošću nije utvrđeno, da li infekcije na hrastovima uistinu potječu od iste rase, koja napada i kesten ili su nastale mutacijom istovremeno (cijepanjem) 2 rase, od kojih jedna preferira hrastove, a druga kesten. Prelazi na rašircnje E. p. u Švicarskoj. Otkrivena je 1948. kod sela Soresina u kantonu Tesin. Priložena je skica sadašnjeg raširenja, iz kojeg se vidi, da ih je već više, a autor vjeruje, da će se dobrom pretragom još više naći, « Smatra, da je još potrebno -utvrditi, da li je rasa E. p. iz Tesina identrčna sa onom (ili omima) iz Italije t. j . da li je importiraina iz ItaJije ili ne, ili je u Tessinu mutacijom nastala alpinska na zimu otporna rasa iz nedužnih E.-formi, koje su u podnožju Alpa već odavno poznate. Autor se priklanja drugom mišljenju. Računa, da će, pokaže Li se bolest u Tessinu u istoj oštroj formi kao u SAD, kroz 20—30 g. nestati kestena, aili naglašava opasnost i za hrast te bijeli grab (Ostrya). Otvoreno je pitanje kako će se odnositi bukva. U SAD. ne dolazi na bukvama, ali autor smatra (na temelju svog mišljenja, da američka iskustva ne možemo bez rezerve prenijeti u Tessin, pa čak ni talijanska. Posve teoretski naglašava autor, nije isključeno da daljom mutacijom nastane mova rasa, ikoja će u istoj mjeri napasti 299 |
| ŠUMARSKI LIST 8/1952 str. 48 <-- 48 --> PDF |
bukvu, koja pripada istoj sistematskoj grupi kojoj hrast i bijeli gmb. Drži tu mo gućnost vrlo važnom. Za operativu su najinteresantnije mjere obrane, koje je predložila komisija,, sastavljena od dr. Gäumann-a, dr. Fischera, dr. Etter-a<. Istaknuto je, da su mjere obrane u SAD poduzete prekasno i da iz toga treba, da izvučemo pouku, jer su, obzirom na momentalno .raširenje u Tessinu, sve mjere, pravilno, provedene u mogućnosti, da postignu bitan upsjeh t. j . sprečavanje proširenja zaraze. Stoga donosom te mjere nešto opširnije. 1. Mjere za usporavanje širenja. Dijele ih u mjesno (a) ii regionalne (b). a) Treba pozvati šumare i vlasti u kantonima, gdje se uzgaja kesten, na suradnju» upoznati iih predavanjim« { plakatima sa izgledom i opasnošću bolesti. Svaika općina da osnuje _ komisiju, koja treba, da dvaput godišnje za vrijeme vegetacije pregleda sve kestenike, označiti sumnjiva stabla i javiti o njima šumariji. Sva dosad utvrđena žarišta tokom zime 50/51 posjeći., i to, sva bolesna stabla, bez obzira na stanje bolesti. Srušena ise stabla moraju u roku od 7 dana odstraniti (jer gljiva još jače sporuiffa na oboreraim stablima). Budući da će to privatne posjednike dosta koštati, preporučuju malu odštetu. Dozvoljavaju prevoz vozom ili kamionom materijal do 10 em promjera, do tvoirnice tanina ali ovu treba obvezati, da taj materijal drži odijeljeno od ostalog ii da ga preradi u roku od 7 danai i da plati odštetu za skidanje, i spaljivanje kore na stovarištu tvornice (a, nikako u samoj šumi). Teže je riješiti pitanje gorivog; drva (grama), i predlažu da vlasnici u koliko ih ne pole u ugljen, sve graine pažljivo saberu, odmah odvezu i spreme pod krov (jer se tada drvo osuši i /gljiva ne može fruktifioirati) i da sarv ostali neuporabljivi materijal na licu mjesta .spale. Radi . tehničkih poteškoća (opasnost požara!) ostavljaju pojedinim općinama odluku, da li će one pamjeve, .gdje zaraza ide do razine tla, polijevati petrolejom i paliti (gljiva se .nalazi samo. u perifernim dijelovima i tako je vatra uništi). Sve te mjere ne će -iskorjeniti bolest, jer se spore E. p. šire zrokomi, a bolest se prepoznaje tok nakon, fruktifiikaoije sa sigurnošću, b) Imaju svrhu, da spriječe unošenje bol#sti južno i sjeverno od žarišta, predlažu zabrane uvoza kestena iz Italije, Sparni je i SAD, te zabranu izvoza iz Tossina u ostalu Švicarsku biljnog materijala, plemkj i mladih kestena. Ističu, da će n te .mjere sauno usporiti širenje, ali ćemo kroz to vrijeme steći iskustva. 2. Istraživanje parasjtskih ´ bioio.ških svojstava E. p. u prvom redu pitanje autoktonostj rase, o njezinim biološkim svojstvima, prilagodbi na klimu, agresivnosti prema kestenu, hrastu i t. dl Koja. su joj biološka j parazatoioska svojstva i koje zaključke možemo iz toga izvući? Koje sve vrste napada? Da li «u Caistanea, vrste i selekcije, uzgojene u SAD, i u Tessinu otporne? Da li su u Tessinu\ napadnute vrste, koje. E. ,p. napada u SAD i Italiji? Prelaža li nai bukvu? Da li isu selekcije i uzgoji kestena švicarskog šumarskog instituta u Tessinu otporni? Pokuse sa bukvom treba provoditi u žarištima. 3. Selekcija resistentnih rasa unutar tesinskog kestena j uvoz novih vrsta, i selekcija kestena. Do sada su se u SAD i Italiji neke japanske i kineske vrste pokazale kao praktično, otporne; gljiva ih napada, alj je brzo lokalizirana. Pošto, je taj materijal genetski neujednačen, treba ga u Tessinu ispitati u pogledu mogućnosti uzgoja, jestivosti i otpornosti prema E/ p. To ista vrijedi i za amer. selekcije. Ističu, da treba obratiti pažnju na ev. pronalaženje otpornih lokalnih rasa ili individua, koji bi mogli poslužiti .kao podloga ili plemka. U SAD je poslan službenik švie. šum .instituta, da se upozna sa načinom rada, budući da tamo postoji .iskustvo od 30 g. 4. š u ms k o - u z go j n e mjere smatraju pogreškom jednostrane čiste satstojiine kestena u Tessinu, kao i vrlo ekstenzivni način korišćenja, ikoji već traje 400 g., što je sve dovelo do fiziološke prediispo.zi´öije j povećane osjetljivosti. Rješenja predlažu ovako: a) Za svaku će općinu šumarski organi utvrditi, koliku površinu treba da zauzima kesten, a da budu zadovoljene potrebe ljudi, životinja ii industrije tanina- Sadiit će se vrste odnosno sorte i selekcije, za koje ise utvrdi, da´ su otporne. Proizvodnju sadnoig materijala preuzet će državni šumarski organi. b) Kantonalni Šumarski organi će utvrditi, koje se vrste odn, sorte isplati uzgajati kao nisku šumu. Sa epidemiološkog gledište treba nisku šumnu što. manje uzgajati, jer su u njoj bolji uslovi za bolest, manje se na njih pazi, te će biti stalan izvor infekcije i ovako nove vrste i sorte .nisu imune, nego saano reisfetentne. Sadašnje niske šume kestena čim propadnu treba zamijeniti visokim. Kolje će dati ariš i smreka. 300 |