DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1953 str. 3 <-- 3 --> PDF |
ŠUMARSKI LIST GLASILO ŠUMARSKOG DRUŠTVA HRVATSKE GODIŠTE 77 SEPTEMBAR —OKTOBAR GODINA 1953 NEKOLIKO FORMULA ZA INTENZITET SJEČE Dr. D. Klepac OPĆENITA DEFINICIJA INTENZITETA SJEČE Intenzitet sječe (i), izražen u postocima, definiran je jednadžbom (1). i = fxioo (1) U tom izrazu (M) označava drvnu masu sastojine prije sječe. (E) je drvna masa, koja će se u toj sastojini posjeći, tako da je drvna masa sastojine poslije sječe jednaka diferenciji CM—E). VISOKA REGULARNA ŠUMA Kod sastojinskog oblika gospodarenja, t. j . kod visoke regularne šume, prorede su prostorno i vremenski razlučene od oplodne sječe. Da bi to što zornije prikazali, poslužit ćemo se Wimmenauerov i m1 prirasno-prihodnim tablicama. Time ne želimo reći, da te tablice vrijede za naše šume, no one nam mogu dati uvid o toku razvoja jednodobne sastojine i o tempu prorjeđivanja. Upotrebivši Wimmenauerov e prirasno-prihodne tablice, nacrtali smo sliku br. 1, koja nam predočuje razvoj jednodobne hrastove sastojine na I. stojbinskom bonitetu od njezina postanka do dovrsnog sijeka (od sjetve do žetve). Mjesto razvoja jedne jednodobne sastojine možemo zamisliti niz jednodobnih sastojina, pa će nam ista slika predočiti normalnu šumu. Iz slike br. 1 vidimo, da su se prorede vršile u turnusima od 10 godina, i to od 30.—150. godine, a da je u 160. godini započeta oplodna sječa, koja je izvedena u tri sijeka i dovršena nakon 20 godina. Imajući pred očima njegu šume, t. j . prorede, s jedne strane i regeneraciju šume, t. j. oplodnu sječu, s druge strane, razmotrit ćemo posebno intenzitet prorjeđivanja i intenzitet oplodne sječe.´ INTENZITET PRORJEĐIVANJA Izvod formule za intenzitet prorjeđivanja Proredama ne realiziramo cjelokupni prirast sastojine nego samo je dan dio toga prirasta. Kod mlađih sastojina taj dio iznosi oko — do — 4 5´ kod srednjodobnih oko —t a kod starijih sastojina oko —prirasta i više. 1 Wimmenauer : Ertragsuntersuchungen im Eichenhochwald, Allgemeine Forst und Jagd-Zeitung, Frankfurt am Main 1900. 373 |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1953 str. 4 <-- 4 --> PDF |
To dakako vrijedi za dobro obrasle sastojine. U slabije obraslim sasto jinama spomenuti će iznosi biti manji, a u vrlo rijetkim sastojinama oni će pasti na nulu. Označivši sa (p) prosječni godišnji postotak prirasta, kojim pri rašćuje drvna masa (m) jedne sastojine, sa( — ) dio prirasta, koji će se proredom realizirati, a sa (1) turnus proreda, izveo sam na temelju izraza (1) formule za intenzitet prorjeđivanja u postocima: m X (lW—1) X — i f Zrrr—l Q X 100 (2) m X 1 op1 lop1-lxixl00 (2a) Top´ q X — X 100 (2b) (>-i$ q Formula (2b) samo je na prvi pogled komplicirana. Ona to u stvari nije, jer je faktor (—m-) za različite vrijednosti od (p) i od (1) već V l´op1/ izračunat u mnogim priručnicima, kao na pr. u Malom šumarsko-tehničkom priručniku I. dio, Zagreb 1949., str. 56 i 57. Primjena formule za intenzitet prorjeđivanja Formulu (2b), koju smo izveli za intenzitet prorjeđivanja, pokušat ćemo demonstrirati na posavskim šumama. Razlog, zašto smo odabrali te šume, leži, prvo, u tome, što su one uređene i, drugo, što najveći dio sadašnjih fakultetskih šumskih objekata pripada baš posavskim šumama. Privrednim planom za posavske šume bilo je predviđeno, da se u srednjodobnim mješovitim sastojinama hrasta lužnjaka može iskoristiti godišnje 3 m3 drvne mase po hektaru2. Isto je tako i u fakultetskoj šumariji Lipovl j an i starom gospodarskom osnovom3 bilo predviđeno, da se u nizinskim mješovitim sastojinama hrasta lužnjaka može proredom sjeći oko 30 m3 drvne mase po hektaru uz desetgodišnji turnus prorjeđivanja. Uzmemo li u obzir, da se drvna masa srednjodobnih, dobro obraslih, sastojina kreće u tim šumama oko 350 m3 po hektaru, onda proredama od 30 m3/ha odgovara intenzitet prorjeđivanja od 8,5%. Taj intenzitet prorjeđivanja dobivamo po formuli (2b), ako u nju uvrstimo za 1 = 10 godina, za p = 3% i za — = —. q 3 2 Šokčevi ć Gj.: Specijalno iskorišćivanje srednjodobnih slavonskih sastojina putem proreda, Šumarski list, Zagreb 1939. 3 Crnadak : Gospodarska osnova za Posavske šume, Vinkovci 1933. |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1953 str. 5 <-- 5 --> PDF |
375 |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1953 str. 6 <-- 6 --> PDF |
i = (1-n^)xlX100 i = (1 — 07441) x|xi00 = 8-5% Crnatko v propis, da se u srednjodobnim posavskim šumama ima proredom sjeći oko 30 m3 drvne mase po hektaru uz desetgodišnji turnus, u skladu je s Wimmenauerovom prirasno-prihodnom tablicom za hrastov I. stojbinski bonitet. To se vidi iz slike br. 1. Na toj slici debela linija, koja izlazi iz ishodišta koordinatnog sistema, označava krivulju drvne mase na panju i ima oblik slova »S« do one dobi, u kojoj počinje oplodna sječa, šrafirani trokuti iznad te linije označavaju onaj dio prirasta drvne mase, koji je proredama posječen. Drugi dio prirasta, koji se gomila na drvnoj masi na panju, prikazan je bijelim trokutima ispod krivulje »S«. Na pr. drvna masa na panju pedesetgodišnje sastojine iznosi 280 m3/ha. U toku 10 godina ta je masa prirasla za 98 m:i. Od tog prirasta proredom je posječena oko jedna trećina, ili 31 nrVha tako, da je drvna masa na panju u 60. godini dosegnula iznos od 347 m´Vha. Prema tome vidimo, da Crnatko v propis ima svoj raison d´etre u nekim slučajevima. Na temelju formule (2b) jasno je, da taj propis vrijedi za one srednjodobne sastojine posavskih šuma, koje su dobro obrasle i kojima prosječni godišnji prirast iznosi 3% od drvne m as e. Naravno, da pored toga moraju postojati biološki preduvjeti, da bi proreda od 30 m´Vha uspješno djelovala na daljnji razvoj sastojine. No kako danas većina srednjodobnih sastojina u Posavini nije potpuno obrasla, kako njihov prirast nije uvijek 3%, te kako sastav šuma nije vazda tako povoljan, da bi dozvoljavao odjednom posjeći 30 m3 drvne mase po hektaru, preporučamo, da se u svakom konkretnom slučaju intenzitet prorjeđivanja izračuna po formuli (2b). Radi boljeg objašnjenja taj ćemo obračun demonstrirati na dva konkretna primjera iz fakultetske šumarije Lipovljani . Kao prvi primjer navodimo pedesetgodišnju sastojinu hrasta lužnjaka u odsjeku 100/b. Tu smo sastojinu prikazali na fotografiji br. 1 ispod koje su navedeni najvažniji ekološki i taksacijski elementi. Prirast drvne mase od 4% odredili smo u toj sastojini pomoću Presslerov a svrdla4. Uzmemo li, da je turnus proreda 10 godina, onda po formuli (2b) dobivamo intenzitet prorjeđivanja od 11%. Budući da u navedenoj sastojini drvna masa iznosi 260 m:i po hektaru, mogli bismo na temelju izračunatog intenziteta prorjeđivanja posjeći oko 28 nrVha s time, da ćemo se proredom vratiti na isto mjesto nakon deset godina. 4 Postotak prirasta (p) smo obračunali na temelju 35 izvrtaka sa 35 stabala različitih dimenzija i različitih položaja u sastojini po formuli: 1 1000 P" - Td X d~=S5 U toj formuli (d) označava prsni promjer stabla,"a (Td) je prosječni broj godova na izvrcima duljine od 2,5 cm. Izvod te formule opisali smo u studiji »Uređajne tablice«, šumarski list br. 4 i 5 od 1953. Kao obrazloženje za upotrebu te formule navodimo to, što se na hrastove šume u Lipovljanima mogu primijeniti Alganov e |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1953 str. 7 <-- 7 --> PDF |
No s obzirom na to, što imamo posla s tako reći čistom hrastovom sastojinom bez podstojne etaže, smatramo, da rji mjesto visoke prorede bila u tom slučaju prikladnija kombinirana proreda slabijeg intenziteta prorjeđivanja. Stoga ćemo mjesto turnusa prorjeđivanja od 10 godina odabrati turnus od 5 godina za koji po formuli (2b) dobivamo intenzitet prorjeđivanja od 6%. Na taj ćemo način u navedenoj sastojini proredom sjeći samo oko 15 m3/ha tako, da ćemo prorjeđivanje na istom mjestu ponoviti nakon 5 godina. Kao drugi primjer navest ćemo osamdesetgodišnju mješovitu sastojinu hrasta lužnjaka u odsjeku 133/c, koja je prikazana na fotografiji br. 2. U tom smo odsjeku utvrdili, da postotak prirasta iznosi 2r\ Po formuli (2b) za turnus od 10 godina dobivamo intenzitet prorjeđivanja od 6%. To znači, da se proredom može posjeći oko 20 m3 ( = 320 m3 X 0,06) drvne mase po hektaru, naravno, uz uvjet, da ćemo se proredom vratiti na isto mjesto nakon 10 godina". U odsjeku 133/c može se provesti visok a proreda s izračunatim intenzitetom od 6%, jer je u toj sastojini vrlo dobro razvijena podstojna etaža skiafilnih vrsta drveća (vidi fotografiju br. 2)7. tarife. To se vidi iz Emrovicevi h jednoulaznih drvnogromadnih tablica za hrast (Šumarski list br. 4 i 5 od 1953.), koje se uglavnom podudaraju s Alganovi m tarifama. Radi potpunosti donosimo u tabeli br. 1 cijeli obračun postotka prirasta u spomenutoj hrastovoj sastojini. Tabela br. 1 Debljinski 1000 1000 _ td n Td pd = đ^5:Td stepen d-5 15 23, 20, 15, 24, 12´5, 22, 13,24, 19 9 19-2 100-000 5-2»/„ 20 15,15-5,11,13-5,9,12,18,21,24,19 10 15´8 66 667 4-2 25 14,13,14,73,11*5,14-5,8-5,9 3,84 9 112 50-000 4-5% .30 9, 9, 8-5, 9, 10, 7-5 6 88 40 000 4-5% 35 75 1 7-5 33333 4-4 2 = 35 p = 4-6% U tabeli br. 1 (tj) označava individualno vrijeme prelaza u debljinskom stepenu od (d) cm; (n) = broj izvrtaka; (Td) = prosječno vrijeme prelaza u debljinskom stepenu od (d) cm. Izračunati postotak prirasta od 4´6 smanjili smo za 15% na račun eventualnog sušenja pojedinih stabala i tako smo (p) pokružili na 4%>. Postotak plošnog prirasta iznosi u toj sastojini 3´5. 5 Taj je postotak prirasta utvrđen po istoj metodi, kao i u predhodnom primjeru i to na temelju 36 izvrtaka sa 36 stabala raznih dimenzija i položaja. 6 Uzgred spominjem, da je u odjelu 133. Lipovljanske šumarije bila održana u mjesecu veljači 1953. godine školska terenska praksa iz uzgajanja šuma. 7 U takvim su sastojinama visoku proredu vršili naši šumari i ranije, te S m i 1 a j još 1939. ističe: »U mješovitim sastojinama ovog savskog poplavnog područja zastupani su hrast i jasen, koji traže puno svijetla, zatim brijest, koji podnosi poluzasjenu, te grab, koji podnosi zasjenu. U takvim je sastojinama na mjestu samo visoka pro |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1953 str. 8 <-- 8 --> PDF |
Navedena dva primjera govore u prilog tome, da kod određivanja međuprihoda ne bismo smjeli postupati šablonski, kako smo to dosad često činili u uređivanju šuma, kad smo predviđali etate međuprihoda po njemačkim prirasno-prihodnim tablicama. Mjest o takvo g š ablonskog postupka smatramo kao ispravnije, da se u svakom konkretnom slučaju utvrdi postotak prirasta (p), da se odredi koeficijent realizacije I — I prema obrastu sastojine, i da se na osnovu formule (2b) izračuna intenzitet prorjeđivanja za određeni turnus proreda (l)8. Svrha mojih formula jest, da se na jedan objektivniji i sigurniji način, (a ne samo po osjećaju i iskustvu dugogodišnje prakse!) odredi drvna masa, koja se proredom može posjeći uz određeni turnus. Ipak tim formulama ne treba pripisivati generalnu valjanost, jer će biti slučajeva, kad ni te formule ne će koristiti, kao što je to slučaj s onim šumama, koje masovno stradaju od sušenja (na pr. brijest). U takvim se okolnostima može dogoditi, đa će cijeli etat međuprihoda u pojedinim gospodarskim jedinicama biti ostvaren sječom sušaca, jer je primarno, da se iz šume uklone šušci. No to ipak ne bi trebalo biti razlog, da se ostale zdrave sastojine ne njeguju. Zato bi u takvim gospodarskim jedinicama bilo dobro uvesti dva turnusa — jedan kraći od 1 do 5 godina — drugi dulji od 5 do 10 godina. U prvom bi se turnusu sanitarne sječe vršile bez obzira na intenzitet prorjeđivanja, a u drugom bi se intenzitet sječe određivao po navedenoj formuli. Uzmimo na pr. da je u jednoj gospodarskoj jedinici, u kojoj nema sastojina zrelih za sječu, turnus sanitarnih sječa 2 godine, a turnus proreda 10 godina, onda će to značiti, da će se svake godine polovica gospodarske jedinice očistiti od sušaca i da će se svake godine jedna desetina površine njenih sastojina prorijediti. Što se tiče čišćenja i njegova intenziteta držimo, da se u tom smjeru ne mogu dati nikakve formule, jer taj intenzitet zavisi uglavnom od količine predrasta, koji je u branjevinama zaostao iza oplodne sječe. Stoga čišćenje treba voditi u tom smjeru, da se iz branjevina" prvenstveno vadi predrast, izbojci iz panja, stabla velikih krošanja i t. d., kako je to podrobno opisao Lonča r u svojoj studiji »Njega šuma proredom«, Zagreb 1951. INTENZITET OPLODNE SJEČE Dok proredama realiziramo samo jedan dio prirasta, dotle kod pojedinih sjekova oplodne sječe zahvaćamo i u drvnu masu sastojine. Tempo tog zahvaćanja teško je izraziti formulom. To je gotovo nemoguće, pa i nema pravog smisla, jer intenzitet oplodne sječe zavisi od vrste drveća, od ekoloških prilika, od napredovanja pomlađivanja i od mnogih drugih faktora. Radi toga ćemo ovdje donijeti samo neke podatke za orijentaciju. reda, pa se ona treba i provoditi, jer se njome mogu uzgojiti zdrave i otporne sastojine, a i vrijedna stabla, čiste deblovine sa po potrebi sitnim godovima« (Šumarski list, Zagreb 1939., str. 32). 8 Praktički je gotovo nemoguće izračunati sve te faktore za svaku pojedinu sastojinu posebno, kad samo posavske šume zauzimaju površinu preko 50.000 ha. No posao se može pojednostavniti tako, da se za pojedine tipove sastojina podjednakih taksacijskih i ekoloških karakteristika izračuna intenzitet prorjeđivanja. Može se postupiti i tako, da se intenzitet prorjeđivanja izračuna po formuli (2 b) samo za nekoliko karakterističnih sastojina, koje će služiti kao reprezentanti drugih sastojina. Kod vrsta drveća, kod kojih je bušenje stabla Presslerovi m svrdlom teško, treba koristiti poprečne presjeke na panju za utvrđivanje postotka prirasta. |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1953 str. 9 <-- 9 --> PDF |
U nizinskim šumama hrasta lužnjaka oplodna je sječa karakteri-, stična po tome, što je prvi sijek te sječe jakog intenziteta, te iznosi oko 30—40% drvne mase glavne sastojine, a gdjekad još i više. Drugi, a´ eventualno treći sijek sastoji se u uklanjanju preostalih sjemenjaka. U šumama hrasta kitnjaka oplodna je sječa nešto slabijeg intenziteta nego u lužnjakovim šumama, jer hrast kitnjak nije tako heliofilna vrsta drveća kao hrast lužnjak. Intenzitet oplodne sječe u bukovim šumama mnogo je blaži od onoga u hrastovim. Intenzitet sječe pripravnog sijeka redovno ne treba da pređe 30%. U jelovim šuma taj intenzitet sječe treba da bude još blaži od onoga u bukovim šumama (oko 25%). VISOKA PREBORA ŠUMA Izvod formule za intenzitet preborne sječe i ophodnjicu Za razliku od visoke regularne šume, u prebornoj je šumi njegovanje i pomlađivanje (čišćenje, prorjeđivanje, pripravni i naplodni sijek) prostorn o i vre menski sjedinjeno u prebornoj sječi. Prebornom sječom realiziramo cjelokupni prirast proizveden u toku jedne ophodnjice, naravno, uz uvjet, da je drvna masa preborne sastojine normalna. Imajući pred očima tu činjenicu, izvest ćemo pomoću jednadžbe (1) formulu za intenzitet preborne sječe. Iz formule (1) izlazi, da je: E = M X O´O i (la) Prema tome je drvna masa poslije sječe jednaka izrazu (3). M — E< = M — M X O´O i (3) Ako pretpostavimo, da drvna masa poslije sječe prirašćuje po principima kamatno-kamatnog računa9, onda će ona u vremenskom razdoblju od (1) godina narasti na početnu drvnu masu (M), kako smo to obj asnili u radnji »Sastojinsko ili stablimično gospodarenje?«, šumarski list br. 1 i 2/1950. str. 7. M = (NI -MX O´O i) X TO p! (4) Podijelimo li lijevu i desnu stranu formule (4) sa (M), dobivamo formulu (4a). 1 = (1 — O´O i) X rop ´ (4a). Iz formule (4a) izvodimo formulu za intenzitet preborne sječe (5) u postocima i formulu za ophodnjicu (6). 9 Drvna masa, kao takva, ustvari ne prirašćuje nego samo služi kao supstrat, na kome se gomila prirast stabla, koji se stvara na kambijalnom plastu pomoću klorofilnog aparata. No kako do danas nije pronađena praktična metoda, po kojoj bi se mogao odrediti prirast kao funkcija kambijalnog plašta, prisiljeni smo služiti se klasičnom metodom, po kojoj je prirast funkcija drvne mase. Uzgred spominjemo, da je kod nas Podhorsk i počeo razrađivati problem korelacije prirasta i kambijalnog plašta. 379 |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1953 str. 10 <-- 10 --> PDF |
X 100 (5) -hlb) (6) Formula (5) za intenzitet preborne sječe vrlo je slična formuli (2b) za intenzitet prorjeđivanja. Jedina je razlika u tome, što formula (2b) ima jedan faktor više, t. j . [—1 koga formula (5) nema. To je potpuno razumljivo, jer pri prorjeđivanju realiziramo samo jedan dio prirasta, za razliku od preborne sječe, kojom realiziramo cjelokupni prirast. Primjena formula za intenzitet preborne sječe i ophodnjicu Formule (5) i (6) daju nam odgovor na dva osnovna pitanja, koja nam se nameću u prebornoj šumi. Prvo se pitanje sastoji u tome, da odredimo onaj intenzitet sječe, koji će osigurati, da nakon određenog broja godina nađemo u prebornoj sastojini početnu drvnu masu, t. j . stanje kakvo je bilo prije sječe. Zadana je ophodnjica (1), a traži se intenzitet preborne sječe (i). Radi bolje ilustracije to ćemo pitanje objasniti na jednom primjeru, koji glasi ovako: »Koje intenzitete sječa treba odabrati za ophodnjicu od jedne, za ophodnjicu od deset i od petnaest godina, ako drvna masa poslije sječe prirašćuje u sva tri slučaja za 2,5% godišnje«"´. Uvrstimo li u formulu (5) podatke za ophodnjicu (1, 10 i 15), onda dobivamo, da navedenim ophodnjicama odgovaraju intenziteti sječe od 2,4%, od 22% i od 31%, dakako, uz isti postotak prirasta od 2,5. To smo prikazali na slici br. 2. Na toj je slici predočena šuma, uređena na tri različita načina, t. j . na bazi ophodnjice od jednu, od deset i od petnaest godina. U sva tri je slučaja drvna masa preborne sastojine po svojoj količini i po svome sastavu normalna, te iznosi (M) ma po hektaru prije sj*eče. Površina šume je također u sva tri slučaja ista, a velika je (F) ha. srafirane površine na toj slici označuju godišnji prirast, koji je u našem slučaju jednak etatu (Em) m3. U prvom slučaju (1 = 1 godinu ) intenzitet preborne sječe (i) je jednak postotku prirasta; godišnji etat po masi (Em) iznosi 0,0244 X M m3 po ha; normalna drvna zaliha (V = ABCD) je 0,976 X M nr´J po ha; godišnja površina prebiranja (Ef) je jednaka površini šume, što znači, da ćemo godišnji etat realizirati svake godine na cijeloj površini šume. 10 Postotak prirasta preborne sastojine se kreće u dosta uskim granicama (praktički uglavnom od 1—3) za razliku od postotka prirasta jednodobne sastojine (praktički uglavnom od 20—0). Postotak prirasta jednodobne sastojine je u početku vrlo velik, u srednjoj dobi sastojine se smanjuje, a u njenoj odrasloj dobi padne na 1 pa čak i manje. |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1953 str. 11 <-- 11 --> PDF |
381 |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1953 str. 12 <-- 12 --> PDF |
U drugom slučaju (1 =: 10 godina) i = 22% ; Em = 0,0219 X M m3 po ha; V = A´B´C´D´ == 0,875 X M m3 po ha11; Ef = 0,1 > površine. U trećem slučaju (1 = 15 godina) i = 31%; Em = 0,0206 X M m3 po ha; V = A"B"C"D" = 0,825 X M m3 po ha"; E, = 0,066 X F. ha; što znači, da ćemo godišnji etat šume realizirati na jednoj petnaestim njezine površine. Drugo je pitanje inverzija prvog pitanja, a sastoji se u tome, da odredimo vrijeme, nakon kojega ćemo u prebornoj sastojini opet naći početnu drvnu masu (M), ako siječemo određenim intenzitetom. Zadan je intenzitet preborne sječe (i), a traži se ophodnjica (1). Zadani su na pr. intenziteti sječe od 2,4%, od 22% i od 31%. Treba odrediti njima pripadajuće ophodnjice, ako je u sva tri slučaja p = 2,5%. Pomoću formule (6) dobivamo za spomenute intenzitete sječa ove ophodnjice: 1, 10 i 15 godina. Analiziramo li rezultate, koje smo dobili na temelju formula (5) i (6), vidimo: Prvo, da intenzitet preborne sječe nije jednak produktu između postotka prirasta (p) i ophodnjice (1) nego je manji od njega. To dolazi naročito do izražaja kod duljih ophodnjica. Na pr. ako je 1 = 15 godina i ako je p = 2,5%, onda intenzitet preborne sječe nije 37,5% (=15 godina X 2,5%) nego 31%. Drugo, da se povećanjem intenziteta preborne sječe, odnosno produljivanjem ophodnjice, smanjuje šumska produkcij a12. U drugom je slučaju etat za 11%, a u trećem za 18% manji od etata u prvom slučaju). Treće, da se povećanjem intenziteta preborne sječe, odnosno produljivanjem ophodnjice, smanjuje drvna zaliha. (U drugom je slučaju drvna zaliha za 11%, a u trećem za 18% manja od drvne zalihe u prvom slučaju). Naprijed navedeni primjeri odnose se na one preborne šume, u kojima nas drvne mase prebornih sastojina zadovoljavaju, što praktički znači, da nisu ni prevelike, ni premalene, nego su po količini i sastavu takve, da osiguravaju trajnu regeneraciju šume i daju najpovoljniju produkciju. To su one jelove preborne sastojine, kojih se temeljnica po hektaru kreće na najboljim stoj binama oko 37 m2, a na najlošijim oko 30 m2 i manje. Na takve se preborne sastojine mogu u cijelosti primijeniti formule (5) i (6). Ali u onim prebornim sastojinama, u kojima su temeljnice osjetljivo veće od 37 m2 po hektaru morat ćemo izračunani intenzitet sječe povećati, kao što ćemo u sastojinama s premalom temeljnicom taj intenzitet 11 Normalnu drvnu zalihu obračunao sam po formuli: Tu sam formulu izveo u jednoj svojoj prethodnoj studiji (Šumarski list, Zagreb, 1950. str. 8.). 12 Do istog je zaključka došao i Š u r i ć samo na drugi način. Vidi o tome njegovu radnju: Podizanje šumske proizvodnje, Šumarski list, Zagreb 1952., str. 214. i 215. 382 |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1953 str. 13 <-- 13 --> PDF |
smanjiti, da bi konkretne drvne mase prebornih sastojina sveli na ono stanje kod kojeg je omogućena trajna regeneracija šume i optimalna šumska produkcija. U tom smjeru je temeljnica sigurniji i praktičniji regulator izračunatog intenziteta preborne sječe negoli drvna masa. Kao regulator izračunatog intenziteta preborne sječe mogao bi se upotrebiti i prili v stabala u sastojinu (Passage a la futaie, Einwachs), jer je u uravnoteženoj prebornoj sastojini priliv stabala jednak "broju stabala, koja se u sastojini sijeku — koliko stabala umire, toliko ih se rađa13. Ako je priliv jako velik, t. j . veći od 2 m3 godišnje po hektaru, onda imamo posla s rijetkom sastojinom u kojoj treba drvnu masu povećati. Zato ćemo u takvim sastojinama smanjiti intenzitet preborne sječe, izračunat po formuli (5). Bude li priliv malen — manji od 1 m3 godišnje po hektaru, onda tome mogu biti dva uzroka: ili je sastojina pregusta, ili je drvna masa daleko premalena14. U prvom slučaju treba izračunani intenzitet preborne sječa povećati, a u drugom smanjiti. Pri povećavanju intenziteta preborne sječe trebalo bi paziti na to, da on ne pređe 25%, a samo izuzetno smio bi doseći 30%. Kad smo odredili intenzitet preborne sječe, tada se nameće pitanje kako ćemo izvršiti prebornu sječu. Između različitih načina preborne sječe najkarakteristicnija su dva: stablimična i grupimicna sječa. Prvu vršimo u fitocenozi jele i bukve (Fagetum Abietetosum, Horvat) na vapnenoj, a drugu u fitocenozi jele i rebrač e (Abieto-Blechnetum, Horvat) na silikatnoj podlozi fakultetske šumarije Z a 1 e s i n e15. Radi ilustracije navodimo za to dva konkretna primjera i to pokusnu plohu »Crna Hloja I« (fotografija br. 3) za stablimičnu, a odsjek VII, 1, f u »Belevinama« (fotografija br. 4) za grupimičnu sječu. Na pokusnoj plohi »Crna Hloja I« priliv jelovih stabala nije dovoljan; on je manji od 0,5 m3 godišnje po hektaru, premda je reakcija tla (pH = 6,5) povoljna za razvoj pomladka i mladika; temeljnica od 38 6 m2 po hektaru je za II. stojbinski bonitet (točnije za sastojinu kojoj odgovara Alganova tarifa br. 13) prevelika. Zbog toga će biti potrebno nešto povećati intenzitet sječe, koji bi po formuli (5) iznosio 18% za 1 = 10 godina i za p = 2,0%. 13 Ako u nekoj prebornoj sastojini siječemo godišnje 7 stabala po hektaru, onda bi i priliv stabala morao iznositi isto toliko, što će reći, da bi svake godine moralo 7 stabala preći taksacijsku granicu. Uzmimo na pr., da je taksacijska granica 17,5 cm tako, da je debljinski stepen (15 cm) ispod, a debljinski stepen (20 cm) iznad nje. Ako stabla iz debljinskog stepena od (15 cm) trebaju prosječno 13 godina, da pređu u debljinski stepen od (20 cm), onda bismo morali imati 91 stablo ( = 13 godina X 7 stabala) u debljinskom stepenu od (15 cm), da bi osigurali prosječni godišnji priliv od 7 stabala. Ima različitih metoda kako se može utvrditi priliv stabala u sastojinu o čemu vidi u mojim studijama »Vrijeme prelaza« Šumarski list br. 1 od 1953. i »Uređajne tablice«, Šumarski list, br. 4—5, Zagreb 1953. 14 Lachausse e E.: Futaie jardinee, Vade-Mecum du Forestier, Besangon, 1951., str. 132. 15 Na pomlađivanje u grupama na´ silikatnoj podlozi u jelovim šumama Gorskog Kotara .već je ukazao Šaf ar u svojoj knjizi: Preborne šume i preborno gospodarenje, Zagreb 1948. (Vidi fotografiju br. 14 na str. 66.) 383 |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1953 str. 14 <-- 14 --> PDF |
U odsjeku VII, 1, f u »Belevinama« (vidi sliku br. 4) temeljnica je zadovoljavajuća; ona iznosi 36 m2 po hektaru. Stoga ćemo u tom slučaju usvojiti bez korekture onaj intenzitet preborne sječe, koji dobivamo po formuli (5). SREDNJA ŠUMA Formule (5) i (6), koje sam izveo za prebornu šumu, važe i za nađstojno drveće srednje šume, na što me je upozorio L. Schaeffer 10 . Ako je u srednjoj šumi postotak prirasta nadstojnog drveća (p) = 2% i ako je (1) = 35 godina, onda je prema formuli (5) intenzitet sječe 50%. Po formuli (5) dobivamo gotovo isti intenzitet sječe za druga dva slučaja uređene srednje šume i to, prvo, kad je p — 2,5% i 1 .= 30 godina i, drugo, kad je p = 3% i 1 = 25 godina. Schaeffer 1" je istaknuo, da je to u skladu s francuskom praksom u srednjim šumama. Za te šume u Francuskoj vrijedi pravilo: »Moitie a la reserve, moitie a l´abandon«. (Jednu polovicu drvne mase nadstojnih stabala ostaviti, a drugu posjeći). Napomena : Ova je istraživanja omogućio Odbor za fakultetske šume i Šumsko gospodarstvo Poljoprivredno-šumarskog fakulteta u Zagrebu na čemu im lijepa hvala. Zahvaljujem također i Zavodu za pedologiju istog fakulteta na određivanju pH. U navedenim primjerima pH je određen pomoću Phillipsovo g pH-metra u destiliranoj vodi. Resume Quelques formules pour determiner le taux de realisation des coupes par Dr. D. Klepac. Le taux de realisation d´une coupe (i) est defini par l´equation (1). ^M Dans cette formule (M) designe le volume sur pied dans un peuplement avant la coupe; (E) designe le volume pour realiser dans le meme peuplement. C´est (M—E) qui signifie, done, le volume sur pied apres la coupe. A l´aide de la formule (1) nous avons etabli les formules (2) et (2b) pour l´intensite avec laquelle doit etre faite une eclaircie (abrev. »l´intensite d´eclaircie« = i). mX(l-0p´--l)X — 1 = nT^ (2b) -C-LK Dans ces formules (p) signifie le taux d´accroissement, (1) la rotation, ( — J une fraction de l´accroissement pour realiser. 10 Vidi o tome u Francuskom šumarskom listu — Revue forestiere frangaise. No. 7—8/1950. page 436. L. Schaeffer : Les exploitations de peuplements ou les exploitations d´arbres ? par Ing. Dušan Klepac. |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1953 str. 15 <-- 15 --> PDF |
Pour faire la demonstration du calcul de l´intesite d´eclaircie nous avons donne deux exemples tres caracteristiques dans le domaine de la Faculte forestiere de ZAGREB. Le premier exemple, c´est le peuplement de chene de Slavonie (chene pedoncule) (voir la photo No. 1). Dans ce peuplement on a adopte Peclaircie mixte avec 1´intensite de 6%. Nous avons determine cet intensite d´apres la formule (2b), en prenant le taux d´accroissement de 4%, la rotation de 5 ans et la fraction de l´accroissement pour realiser de -( — = — J. Pour le second exemple, on a pris aussi une chenaie de Slavonie avec un sous-etage d´essences d´ombre (voi r l a phot o No. 2) ou nous pratiquons l´eclaircie par le haut; l´intensite d´eclaircie est aussi de 6%, mais la rotation est 10 ans. On a determine cet intensite d´apres la formule (2b) si l´on met p == 2"/o, 1 = 10 ans et —__ —. q 3 Se basant sur la formule (1) nous avons etabli la formule (5) pour le taux de realisation des coupes (i) dans la futaie jardinee. E = Mxi (la) M-E = M~Mxi (3) M - (M -Mxi)X lOpi (4) 1 = (t — i) X l-0pi (4a) 1 if-1 — (5) 1 Op´ Si 1´ on met p = 2,5°/o et 1 = 15 ans, on a i = 31%, mais non 37,5% = 2,5% X 15 ans. Nous avons pu constater aussi que le taux de realisation tres eleve diminue la production ce qu´on voit sur la figure No. 2. La fomule (5) nous donne le taux de realisation des coupes pour les futaies jardinees possedant deja le materiel normal. Dans d´antres forets jardinees, il faudrait diminuer ou augmenter le taux de realisation, determine d´apres la formule (5), afin d´obtenir le materiel normal. Nous avons choisi deux exemples dans notre domaine. Ce sont les forets representees sur les photos No. 3 et No. 4. Pour le -premier peuplement (voir la photo No. 3), il faut augmenter le taux de realisation, determine d´apres la formule (5), parce que le passage a la futaie est insuffisant (moinš de 1 metre cube par hectare et par an). Dans le peuplement second (voir la photo N o. 4) on acceptera le taux de realisation, determine d´apres la meme formule, parce que la surface terriere est de 36 m2 par hectare et le passage a la futaie s´eleve a 1 metre cube par hectare et par an. La formule (5) est couramment appliquee dans les taillis — sous — futaie. Si l´on met p = 3% et 1 = 25 ans, on obtient i = 50%, ce qui fut confirms par l´amenagement des taillis — sous — futaie en France: »Moitie a la reserve, moitie a l´abandon«´. |