DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 2-3/1954 str. 72 <-- 72 --> PDF |
La place d´essai la plus favorable est celle de »Belevine« avec une surface terriere de 34´2 m2 et avec un volume sur pied de 400 m3 par hectare avant la coupe. Respectons les facteurs biologique et l´accroissement plus grand et prenons la futai e jardinee . Pour produire meilleure qualite de bois, il serait preferable de faire la coupe jardinatoire par trouees. Pour ameliorer les conditions du sol, il serait preferable d´augmenter le pourcentage de hetres dans cette association, ce qui se produit d´alleurs spontanements dans les peuplements clairs. O NEKIM EKONOMSKIM PROBLEMIMA ŠUMSKE PROIZVODNJE (PROIZVODNJE DRVETA NA PANJU) KOD ŠUMSKIH GAZDINSTAVA Ing. Nenad Prokopljević — Beograd P P rirodni i tehnički uslovi šumske proizvodnje (proizvodnje drveta na panju) kod šumskih gazdinstava (narodnih republika) vrlo su različiti. Te razlike ogledaju se u sleđećem: prvo, u šumskim površinama: obraslim i neobraslim: stabilnim1 i nestabilnim2 šumama; aktivnim3 i pasivnim4 šumama; ekonomskim5 šumama; tipovima šuma: visoke jednodobne, preborne i niske šume; strukturi šuma: vrste drveća, sklop, obrast i si.; drugo, u drvnim zalihama: po količini — ukupno i po 1 ha, — po strukturi: starosti i debljinama; po vrstama drveća; po kvalitetu; po lokaciji i si.; treće, u šumskoj proizvodnji: po količini prirasta (šumskog proizvoda) i etata (prinosa) — ukupno i po 1 ha, — po strukturi: vrstama drveća; po kvalitetu; po lokaciji i si.; i napokon četvrto, u tehničkoj opremljenosti: komunikacijama, zgradama i tehničkim objektima za melioraciju i zaštitu šuma. Pomenute razlike imaju za posledicu nejednake ekonomske odnose: različitu realizaciju proizvodnje (ukupni prihod) i nejednake cene drveta na panju (prodajne cene proizvođača). Drugim recima, svako šumsko gazdinstvo (narodna republika) kao ekonomska jedinica, ima — usled pomenutih razlika, — svoju cenu drveta na panju odnosno prosečnu šumsku taksu ili prosečnu diferencijalnu rentu položaja po 1 m*. Ekonomske nejednakosti i razlike u cenama drveta na panju kod šumskih gazdinstava (narodnih republika) posledica su pomenutih prirodnih i tehničkih uslova, istorijskog razvoja i ekonomskih zakona. Prema ovim poslednjim, cena drveta na panju kod šumskih gazdinstava (narodnih republika) ne formira se na način kao u industriji — prema prosečnim društvenim uslovima proizvodnje (društveno potreb 1 Šume u kojima nema potrebe za merama veštačke obnove koje, dakle, ne dolaze u obzir za obnovu šuma; 2 Šume u kojima je dendroflora upropašćena ili degradirana do te mere da je neophodna veštačka obnova šuma; 3 deo šumske površine na kojoj se vrši šumska proizvodnja (proizvodnja drveta na panju) i iskorišćavanje prinosa; 4 deo šumske površine na kojoj treba vršiti obnovu šuma veštačkim putem; i 5 Šume u kojima se gazduje na proizvodnju drveta na panju. 110 |
| ŠUMARSKI LIST 2-3/1954 str. 73 <-- 73 --> PDF |
nom radu), — već, slično, — kao u poljoprivredi, — prema uslovima proizvodnje najlošije i najudaljenije zemlje, t. j . prema količini, kvalitetu i lokaciji šumskog proizvoda. Uzrok je u tome, što je šumski fond u danom momentu ograničen i što se isti i ne može povećavati. Naročito su ograničene mogućnosti proizvodnje količina pojedinih vrsta drveća koje traži tržište, što znači da su potrebe tržišta veće od količine proizvodnje koju mogu dati najbolje i srednje dobre šume. Ovo ima za posledicu porast cena šumskih proizvoda tako da je rentabilno uzgajati i najlošiju i najudaljeniju šumu. Prema tome, visoke ili niske cene drveta na panju kod šumskih gazdinstava (narodnih republika) nisu posledica količine živog rada u procesu šumske proizvodnje (proizvodnje drveta na panju), već pomenutih povoljnih ili nepovoljnih uslova proizvodnje (količine, kvaliteta i lokacije šumskog proizvoda). S tim u vezi visoke cene drveta na panju ne omogućuju — same po sebi — razvoj i unapređenje šumske proizvodnje. I obratno, niske da sprečavaju to isto. Visoke cene drveta na panju ne znače automatski veće prihode kod šumskih gazdinstava (narodnih republika). I obratno. Zato, što prihodi kod šumskih gazdinstava (narodnih republika), ne zavise od količine, kvaliteta i lokacije šumskog proizvoda i visine njegove cene drveta pa panju, već od količine, kvaliteta i lokacije drvne mase za seču (realizacije proizvodnje). Za šumsku proizvodnju (proizvodnju drveta na panju), naročito je karakteristično, da šumsko gazdinstvo (narodna republika) čija je cena drveta na panju po 1 m3 visoka ili niska, može u realizaciji proizvodnje da dobije manji i obratno veći prihod. To znači obrnuto od onoga što bismo očekivali. Prvo se javlja, ako šumsko gazdinstvo (narodna republika) nema šta da realizuje (mlade i srednjodobne, degradirane i iscrpljene šume i si.), a drugo, ako ima šta da realizuje (nagomilane rezerve drvnih zaliha). Prema tome, problemi koji se pred nas postavljaju, jesu sledeći: I. Problem formiranja cene drveta na panju ili prosečne šumske takse šumskog proizvoda (proizvoda drveta na panju) kod šumskih gazdinstava (narodnih republika); II. Problem realizacije drvne mase za seču veće ili manje od šumskog proizvoda (proizvoda drveta na panju) kod šumskih gazdinstava (narodnih republika) ; i III. Problem veličine šumskog gazdinstva kao ekonomske jedinice unutar narodne republike. Ad I. Za rešenje ovog problema, potrebni su sledeći podaci: 1. Troškovi proizvodnje (proizvodnje drveta na panju) kod šumskih gazdinstava prema normativima materijala i radne snage i to: a) u gajenj u šum a (induktivna kalkulacija). Ovamo spadaju prosečni godišnji izdaci za radove u gajenju šuma prema uređajnim elaboratima ili programima perspektivnih planova razvoja i unapređenja šumske proizvodnje kod šumskih gazdinstava (narodnih republika) za naredni period od 10—20 godina, t. j . za obnovu šuma (pošumljavanje i šumske melioracije), negu šuma, zaštitu šuma, uređivanje šuma, izgradnju komunikacija, podizanje zgrada i tehničkih objekata za melioraciju i zaštitu šuma i si.; i |
| ŠUMARSKI LIST 2-3/1954 str. 74 <-- 74 --> PDF |
b) u eksploataciji šuma (deduktivna kalkulacija). Ovamo spadaju prosečni godišnji izdaci po 1 m3 za radove u eksploataciji šumskog proizvoda u istom periodu, t. j . za seču, izradu i izvoz, prevoz, utovar i si. 2. Veličina šumskog proizvoda — prirasta u svim šumama (sastojinama) kod šumskog gazdinstva (narodne republike) po vrednosni m razredima t. j. a) po količini; i b) po kvalitetu (vrstama drveća i sortimentima) ; 3. Prodajne (tržne) cene pojedinog sortimenta po vrstama drveća. Na osnovu navedenih elemenata izračunavaju se cene drveta na panju ili prosečne šumske takse pojedinih šumskih gazdinstava (narodnih republika) odnosno šumske takse ili diferencijalne rente položaja po 1 m3 u pojedinim vrednosnim razredima. Ad II. Prema napred rečenom, drvna masa za seču (realizacija proizvodnje) može biti po količini, kvalitetu, lokaciji različita od drvne mase šumskog proizvoda. S tim u vezi nastaju razlike u vrednostima između drvne mase za seču (realizacije proizvodnje) i šumskog proizvoda. Višak prihoda — koji nastaje na taj način, — sačinjava v a lire dn i prihod šumskog gazdinstva (narodne republike), a manjak prihoda gubita k (dotaciju) iz društvene akumulacije. Poslednje znači, da stvorena vrednost u šumi na panju nije realizovana. Zbog toga je potrebno u šumarstvu — kao i u svim drugim granama narodne privrede — voditi tačnu evidenciju i statistiku o proizvodnji i njenoj realizaciji (Uredba o knjigovodstvu privrednih organizacija, Službeni list FNRJ br. 53/1953), kako bi se na osnovu uporednih pregleda po vrednosti i naturalnim pokazateljima strukture i položaja proizvodnje i njene realizacije moglo dati objašnjenje po pitanju poboljšanja ili pogoršanja stanja šuma odnosno šumske proizvodnje. Analiza ovog problema na osnovu formula kamatno-kamatnih računa po metodu kapitalističke šumarske ekonomike (u vezi sa dugim ciklusom proizvodnje odnosno u vezi sa nepodudaranjem vremena rada sa vremenom realizacije proizvodnje) u našim uslovima ne bi objašnjavala konkretne odnose između šumskih gazdinstava (narodnih republika). Otuda značaj i važnost evidencije šumske proizvodnje i njene realizacije u našim uslovima. Ad III. Napred je pomenuto, da je za šumsku proizvodnju naročito karakteristično da prihodi ne zavise od veličine drvne mase šumskog proizvoda, količine živog rada i cene drveta na panju, već od drvne mase za seču (realizacije proizvodnje). Po sebi se razume da su prihodi tim veći, što su količine drvne mase za seču (realizacije proizvodnje) veće, po kvalitetu bolje i po položaju povoljnije (bliže tržištu) u odnosu na šumski proizvod. I obratno. Naprotiv, cene drveta na panju u ovom slučaju moraju biti manje ili veće od cene drveta na panju šumskog proizvoda (prirasta). Ovo pokazuje da se u uslovima novog privrednog sistema šumska gazdinstva ne bi mogla formirati stihijno i bez veze sa cenama drveta na panju. Ista treba da formiraju na osnovu visine prosečne godišnje cene drveta na panju drvne mase za seču (realizacije proizvodnje) u periodu od 10—20 godina, jer će ova pokazati da li se realizacijom proizvodnje obezbeđuju proizvodni troškovi kod šumskih gazdinstava (narodnih |
| ŠUMARSKI LIST 2-3/1954 str. 75 <-- 75 --> PDF |
republika) u odnosu na potrebne troškove proizvodnje po 1 m3 drvne mase u FNRJ. Veća ili manja cena drveta na panju realizacije proizvodnje znači — prema napred navedenom — da su sredstva kod dotičnog šumskog gazdinstva veća ili manja od sredstava potrebnih za proizvodnju jedinice šumskog proizvoda, t. j . 1 m3 drveta na panju. Otuda izlazi, da se viškovi sredstava iznad društveno potrebnih po 1 m3 u FNRJ, treba da izuzmu instrumentima plana (zemljarina, renta), i ulože u budžet, a manjkovi dotiraju iz budžeta (Slučaj aktivnih i pasivnih šumskih gazdinstava — narodnih republika). Ovi viškovi odnosno manjkovi, nemaju značenje napred pomenutih vanrednih prihoda ili gubitaka kod šumskih gazdinstava (narodnih republika). U vezi izloženog, mišljenja sam: — da se cene drveta na panju ili prosečne šumske takse po 1 m3 kod šumskih gazdinstava (narodnih republika) treba da formiraju na način naveden pod tač. I., a — da se cen e koštanj a (troškovi proizvodnje) kod šumskih gazdinstava (narodnih republika) treba da formiraju na osnovu pomenutih prosečnih godišnjih troškova u gajenju šuma u odnosu na cenu drveta na panju realizacije proizvodnje u FNRJ u istom periodu vremena. Ovo iz razloga, što šumska gazdinstva (narodne republike) koja bi imala šta da realizuju (nagomilane rezerve) — makar i po niskim cenama — bila bi u mogućnosti da proizvoljno formiraju cenu koštanja, i obratno, šumska gazdinstva (narodne republike) koja ne bi imala šta da realizuju (mlade i srednjodobne, degradirane i iscrpljene šume i si.) dobila bi na taj način određen ključ za obezbeđenje proizvodnih troškova u gajenju šuma. IV. Zaključak . — Na osnovu svega izloženog, mogu se izvesti sledeći zaključci: 1. Cene drveta na panju ili prosečne šumske takse po 1 m8 kod šumskih gazdinstava (narodnih republika) treba da se formiraju na osnovu prosečnih godišnjih proizvodnih troškova u gajenju šuma i dve kalkulacije (induktivne i deđuktivne) i količine, kvaliteta i lokacije šumskog proizvoda — prirasta; 2. Cene koštanja kod šumskih gazdinstava (narodnih republika) treba da se formiraju na osnovu prosečnih godišnjih proizvodnih troškova u gajenju šuma u odnosu na cenu drveta na panju ili prosečnu šumsku taksu drvne mase za seču (realizacije proizvodnje) u FNRJ; i 3. Veličine šumskih gazdinstava u pojedinim narodnim republikama treba da se formiraju tako da uravnotežen o šumsko gazdinstvo treba da ima cenu drveta na panju ili prosečnu šumsku taksu drvne mase za seču (realizacije proizvodnje) bez obzira na granice srezova (komuna) jednak u ceni drveta na panju ili prosečnoj šumskoj taksi drvne mase šumskog proizvoda u FNRJ. Naprotiv, aktivn o šumsko gazdinstvo treba da ima veću , a pasivn o šumsko gazdinstvo, m an j u, od poslednje cene drveta na panju. 113 |