DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 11-12/1954 str. 33 <-- 33 --> PDF |
TEMPERATURNE RAZLIKE MINIMALNIH TERMOMETARA U ZAKLONU I PRI TLU Ing. Dušan Jedlovski — Split P P oznavanje minimalnih temperatura tokom zimskih mjeseci i u ranom proljeću koje su karakteristične za pojedina područja ili lokalitete, od neobično je velike važnosti za poljoprivredu i šumarstvo. Spomenut ćemo samo neophodnu potrebu poznavanja tog elementa kod studiranja uslova mogućnosti uvođenja novih biljnih vrsta iz toplijih ili klimatski sličnih područja. Obrada ekoloških prilika stanovitog areala, osim analize raznih značajnih faktora kao što su tlo, oborine, vjetrovi i t. d., mora da obuhvati i razmotri minimalne temperature koje vladaju, naročito kod introdukcije nekih vrsta, koje su inače osjetljive na niske temperature kao što su to na primjer eukaliptusi i citrusi. Temperaturni podaci koji se uzimaju u razmatranje kod obrade klimatskih prilika, redovno se odnose na podatke termometara iz zaklona klimatoloških stanica, dakle sa visine od 2 m iznad tla. Na tom mjestu je otklonjen utjecaj sunčeva i zemljina zračenja. Poznato je međutim, da postoje stanovite, često i znatne razlike između temperatura koje vladaju u blizini površine tla i one u zaklonu. ´Osim toga temperature variraju od površine tla prema gore pa bilo tlo golo ili obraslo. Kod golog tla, koje je tokom dana grijano sunčanom radijacijom i tokom noći rashlađivano gubljenjem topline počev od gornjih slova, dobijanje i gubljenje topline djelomično se regulira iz dubljih slojeva. To reguliranie ovisi o pro vodljivosti topline i o toplinskom kapacitetu tla, ili drugim riječima, ovisi od njegovim fizikalnim svojstvima. To nam najbolje ilustrira omjer promiena površinskih temperatura koji je proporcionalan sa \/KS (K = koeficijent provod- ljivO´Sti, S = toplinski kapacitet). Pjeskovito će tlo imati znatnu dnevnu varijaciju površinske temperature, jer sadrži mnogo zraka koji ima mali toplinski kapacitet i malu provodljivost, tako da će vrijednost l/\/KS biti velika. Obratno, ako su prostori u tlu ispunjeni vodom, varijacije temperatura su umanjene uslijed veće provo dlj ivo sti i većeg toplinskog kapaciteta vode. Tlo obraslo travnim pokrovom u odnosu na golu površinu, jače utječe na noćno smanjenje temperature iznad tog biljnog sloja. Ovo se objašnjava slabom pro vodljivosti zraka u sloju travnog pokrova i slabom provodljivosti tla u kojem je isprepleteno korijenje. Kod uzgoja biljaka u rasadnicima, kod direktne sjetve i sadnje na terenu, tlo uzimamo kao neobrazslu površinu, barem u većini slučajeva. Biljke u rasadniku ne stvaraju stalnu zapreku strujanju zraka a i tlo nije u čitavom horizontalnom sloju pod površinom prožeto korijenjem. Biljke se uzgajaju u stanovitom međusobnom odstojanju, tako da se ne mogu uporediti sa gustim travnim pokrovom livade ili neke poljoprivredne kulture. To isto vrijedi i za nezatravljene površine na kojima se vrši sadnja. U svrhu dobivanja podatka o razlikama u temperaturi između minimalnih termometara pri golom tlu i u zaklonu, iznosimo podatke mjerenja vršenih u splitskom rasadniku Instituta za eksperimentalno šumarstvo Jugoslavenske akademije znanosti i umjetnosti, kao i Stanice za maslinar |
| ŠUMARSKI LIST 11-12/1954 str. 34 <-- 34 --> PDF |
572 |
| ŠUMARSKI LIST 11-12/1954 str. 35 <-- 35 --> PDF |
573 |
| ŠUMARSKI LIST 11-12/1954 str. 36 <-- 36 --> PDF |
574 |
| ŠUMARSKI LIST 11-12/1954 str. 37 <-- 37 --> PDF |
stvo i voćarstvo Instituta za jadranske kulture u Kaštel Starom.* Izneseni se podaci odnose samo na period 16. I. — 28. II. te 10. — 25. IV. 1954. godine, t. j . za jedan zimski i jedan proljetni period kad je nastupilo zahlađenje (tabela 1 i 2, grafikon 1). Iz tih podataka jasno su vidljive razlike temperatura, koje su se ispoljile kod minimalnih termomentara u zaklonu i onih pri tlu. Tako nam je na primjer termometar u zaklonu registrirao u vremenskom periodu od 16. I. — 22. II. ukupno 13 dana sa temperaturama od 0° i ispod 0° C, dok je za isto razdoblje termometar pri tlu zabilježio 23 dana (28 u Kaštelu Starom). Dakle, 10 (15) dana više. Apsolutni minimum u zaklonu iznosio je —7.9 (—9.0 u Kaštelu Starom), a pri tlu — 9.4° C (—9.6 u Kaštelu Starom). Znatna je osim toga i maksimalna amplituda temperatura između jednog i drugog termometra; ova je iznosila 5.5° C, kao što je to bio slučaj 26. II. u Splitu. Niske temperature registrirane koncem januara i početkom februara 1954. godine negativno su utjecale na mnoge strane vrste drveća i grmlja, koje su kod nas unesene; tako na primjer stradali su ili jako oštećeni mnogi primjerci Brachyhiton populnea, Acacia armata, Bougainvillea, Acacia cyanophylla, Schinus molle, Casuarina equisetifolia i dr. Nagle promjene temperature nanijele su velike štete osobito za vrijeme zahlađenja u aprilu. Tada je 20. aprila zabilježen apsolutni minimum u zaklonu + 5.9° C (Kaštela + 2.0°), a na otvorenom iznad tla -f 1.5° (Kaštela —1.2° C). Amplituda je dakle iznosila 3.5 odnosno 3.7 stupnjeva. Baš u ovom periodu zahlađenja registrirane su veće štete na mnogim domaćim i stranim vrstama koje su bile u punoj vegetaciji, tim više, što je za to vrijeme duvala jaka bura. Oštećeni su bili izbojci i lišće cedrova, lovora, bajama, višnje, košćele, sofore, bagrema i mnogih drugih. Koliko mogu da se razlikuju podaci termometara u zaklonu od onih pri tlu, pokazuje nam i izvod iz mjesečnog pregleda vremena za januar 1953. godine stanice u Puli, Splitu i Dubrovniku (tabela 3). Karakteristično je, da za to razdoblje stanica Split i Dubrovnik nije u zaklonu zabilježila nijedan dan sa temperaturom od 0° i ispod 0° C, dok je na otvorenom registrirano 18 odnosno 14 dana. Zapažaju se i visoke amplitude minimalnih temperatura koje se kreću od 7.0 do 10.0° C. Tabela 3. Janua r 195 3 Stanic a Broj dana sa temperaturom 0 i ispod 0 C° Maksimalna amplituda min. term, u zaklonu i pri tlu u zaklonu pri tlu a> Pula 8 23 100 Split 0 18 7´9 Dubrovnik 0 14 8 9 * Agrometeoerološka stanica Split-Špinut nadmorska visina 22 m, ekspozicija sjeverna. Agrometeorološka stanica Kaštel Stari nadmorska visina 20 m, ekspozicija južna. |
| ŠUMARSKI LIST 11-12/1954 str. 38 <-- 38 --> PDF |
Iz ovoga što smo dosada izložili proističe nužna potreba poznavanju minimalnih temperatura ne samo onih registriranih u zaklonu, već i pr; tlu, jer razlike mogu da budu znatne te prema tome igraju važnu uloga u životu biljke, naročito u njenim prvim godinama života. LITERATURA Brun t D.: Bases of micro-climatology, Nature No 4347, London 1953. Jacamo n M.: Donnees climatologiques et recherches forestieres, Revue fore stiere No 4, Nancy 1954. Vujevi ć P.: Meteorologija, Beograd 1948. * * Mjesečni pregled vremena u NRH. Izd. Hidrometeorološka služba NR Hrvatske 1953. DIFFERENCE IN TEMPERATURE SHOWN BY MINIMUM THERMOMETERS IN METEOROLOGICAL SCREEN AND ON THE SURFACE OF GROUND Summary This article deals with the difference between the minimum temperature shown by the thermometers posted in a sheltered place (meteorological screen), and that at a highth of 5 cms over bare ground. There are further produced the data of comparative measurements made during the months of January, february and april 1954 (table 1, 2); it can be noticed that the difference is sometimes considerable, as much as 5.5 C°. This difference in 1953 was even 10 C° (table 3). The necessity of knowing the minimum temperature on the surface of the ground is pointed out. Especially so when analysing the climatic conditions in occasion of introduction of some species from warmer areas. O UREĐIVANJU ŠUMA U SLOVENIJI Dr. ing. Rudolf Pipan — Ljubljana I. Opšte primedbe N N akon što je izvršena decentralizacija državne uprave te je ukinut savezni šumarski resor je stručna povezanost između NR u nekoliko oslabila. Stručni kadrovi u pojedinim republikama su u glavnome upućeni sami na sebe i ne mogu očekivati da će iz centralnog nadleštva dobiti uputstva, kako da se rese pojedini problemi. Na drugoj strani stručnjaci mogu se baviti baš onim problemima i zadacima, koji su u konkretnoj sredini najvažniji i najaktualniji. Držim da je ovakav razvoj potpunoma pravilan i da će mnogo doprineti ka bržem razvitku šumarske struke u svim našim republikama. Međutim ovakav razvoj traži da se nađu pogodne forme kako bi se olakšala izmena iskustava i prema potrebi organizovala saradnja, ako se radi o problemima koji u jednakoj meri interesuju dve ili više narodnih republika. S tog gledišta možda ne će biti od štete, ako pokušam našu stručnu javnost obavestiti o radovima na uređivanju šuma u Sloveniji te o teškoćama i problemima na koje smo kod toga naišli. |