DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1962 str. 3 <-- 3 --> PDF |
ŠUMARSKI LIST GLASILO SAVEZA ŠUMARSKIH DRUŠTAVA HRVATSKE GODIŠTE 86 SEPTEMBAR — OKTOBAR GODINA 1962. PLANTAŽE TOPOLA SA POLJOPRIVREDNIM KULTURAMA Rezultati proizvodnih gleda Ing. DIMITRIJE BURA UVOD PODIZANJE PLANTAŽA drveća brzog rasta uzima u našoj zemlji zadnjih godina sve određeniji oblik i veličinu. Došlo se do zaključka da je pored uvođenja intenzivnih silvikulturnih mera u gospodarenju sa prirodnim (klasičnim) šumama potrebno preći na odgovarajućim površinama i na plantažnu proizvodnju drveća. U okviru zadataka 5-godišnjeg plana (1961—1965) predviđa se podizanje cea 75.000 ha brzorastućih vrsta drveća u čemu plantaže topola treba da zauzmu glavni deo tj. oko 50.000 ha. Proizvodnja drveta u plantažama odvija se kod nas u dva pravca u nizinskom i prigorskom području i sa dve glavne skupine drveća tj. kroz podizanje: — plantaža topola i vrba u nizinama i — plantaža četinara brzog rasta u prigorju. Pošto je plantažna proizvodnja drveća relativno nova vrsta (metod) proizvodnje drveta kod nas i u svetu, cilj je ovog izlaganja da se iznesu neki osnovni principi i gledanja na ovu vrstu proizvodnje i zatim da se iznesu usvojene metode i rezultati — iskustva stečena na proizvodnim ogledima plantaža topola koje su podignute kod šumskih i poljoprivrednih organizacija u okviru delatnosti Jugoslovenskog savetodavnog centra za poljoprivredu i šumarstvo. Značajne površine plantaža topola podižu se kod nas u konsocijaciji sa poljoprivrednim kulturama. Pošto je ovo ekonomski interesantan način proizvodnje za određene kategorije zemljišta nastojaće se da se ovaj metod što više tehnološki i ekonomski osvetli. Međutim treba odmah naglasiti da se kod nas isto tako podižu i plantaže, kulture i drvoredi čistih topola (bez poljoprivrednih kultura) na određenim kategorijama zemljišta i sa drugim intenzitetom agrotehničkih i silvikulturnih mera što diktiraju uslovi rada, cilj gospodarenja i ekonomske mogućnosti. Karakteristike plantažne proizvodnje drveta Plantažnu proizvodnju drveta karakteriše korišćenje produkcionih sposobnosti zemljišta za brzu — industrijsku proizvodnju drveta, primenom intenzivne i više puta ponavljane obrade zemljišta, đubrenja, snabdevanja vodom (inten |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1962 str. 11 <-- 11 --> PDF |
SI. 3. Svrdlo za kopanje rupa za sadnju topola; promjer 60 cm, dubina 1,20 m. Proizvodnja remontne radionice Beli Manastir (Baranja). LŠG »Jelen« »Košutnjak« — Bilje (1962). (Foto: ing. D. Bura) Prema tome, direktni troškovi osnivanja 1 ha plantaža topola na navedenih 16 ogleda (zaokruženo na 0CÜ din.) kretali su se u sledećem rasponu: — Minimalni 61.000.— din./ha (na obradivom polj. zemljištu — Maksimalni 330.000.— din./ha — Prosečni 165.000!.— din./ha Krčenje starih panjeva na gore navedenim ogledima bilo je zastupljeno samo kod nekoliko gazdinstava (Ljubljana i Bilje — na celoj površini, a kod drugih samo delimično). Problem krčenja panjeva pri osnivanju plantaža rešavale su pojedine organizacije prema svojim lokalnim uslovima. Na nekim mestima panjevi su davani seljacima besplatno samo da ih iskrče. Neki put ustupano im je na korišćenje i zemljišta nakon krčenja 1—2 godine. Negde su na primer troškovi krčenja smanjeni upotrebom dobivenog drveta za pečenje opeke. Najpovoljnija rešenja su bila tamo gde su radovi i troškovi krčenja bili tretirani u sklopu sa sečom stare šume, a najnepovoljniji slučaj je bio tamo gde je šuma ranije posečena i gde su ostali stari debeli panjevi za čije drvo se nije niko interesovao. Krčenje panjeva vršeno je kao što je rečeno, na razne načine: ručnom radnom snagom, miniranjem, upotrebom teških traktora (Caterpileri i slično). Troškovi krčenja panjeva teretili su osnivanje plantaža samo sa onim delom koji se nije mogao podmiriti unovčenjem ili ustupanjem drveta. |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1962 str. 12 <-- 12 --> PDF |
Kako se vidi, direktni troškovi osnivanja 1 ha plantaže veoma su varijabilni, što je i razumljivo, jer se plantaže osnivaju na različitim terenima, počevši od čistih poljoprivrednih površina i pašnjaka, pa do sečina sa ostavljenim panjevima. Poseban problem pri osnivanju plantaže činile su u tehničkom i ekonomskom pogledu, one površine na kojima su se nalazili neiskrčeni panjevi starih sečina. Univerzalnog traktora i priključka za efikasno krčenje u svim uslovima još nemamo. b) Troškovi osnivanja i održavanja plantaža topola i poljoprivrednih medukultura za prve dve godine. U priloženoj tabeli br. 1 doneseni su uporedni podaci troškova osnivanja plantaža topola, održavanja zasada topola kao i troškova za poljoprivrednu proizvodnju, kroz prve dve godine, odnosno prihodi ostvareni od poljoprivrednih kultura u tom periodu. Na 6 oglednih površina koje su osnovane u jesen 1959 ili u proleće 1960, troškovi, odnosno prihodi su sledeći: Ukupn i troškov i osnivanja i održavanja za dve godine za zasade topola i polj. kulture bili su: Minimalni 229.000, din./ha Maksimalni 394.C0O, din. /ha Prosečni (za 6 ogleda) 322.000, din./ha Ukupni prihodi za polj. kulture za ove dve godine tj. u 1960 i 1961 godini za iste oglede iznosili su: Minimalni 179.000,— din./ha Maksimalni 435.000.— din./ha Prosečni (za 6 ogleda) 297.000,— din./ha Prirast topola u ogledima U plantažama osnovanim 1959 (jesen) i 1960 (proleće) sa sadnicama 1/2* postignuti su kroz dvogodišnji uzgoj sledeći debljinski i visinski prirasti. Vrsta (klon odnosno Prsni promer cm Visina m kultivator) maksimalni prosečni maksimalna prosecna 1-214 14 9 9.1 7.2 1-154 11 9 7.2 6.8 Cv. P. robusta 14 8 9.4 6,3 Cv. P. regenarata 11 9 7.0 5,7 Cv. P. marilandica 11 6 7.0 5,0 Cv. P. angulata 12 9 8,0 7,2 Cv. P. manilifera 10 8 8.0 7,2 AD 11 8 8,5 6,9 CBD 12 8 9.0 7,2 * Podaci se odnose na oglede postavljene u periodu dok još nismo imali vi potpunosti usvojenu proizvodnju sadnica 2/3. Tek ogledne površine zasnovane 1961. zasađene su sadnicama 2/3. |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1962 str. 13 <-- 13 --> PDF |
Period od 2 godine u ogledima je kratak da bi se mogli izvestiti značajniji zaključci, ali iz ranijih iskustava i rezultata postignutih u sličnim uslovinia izvan ogleda, može se konstatovati da ] e 1-214 pokazao za sada najviši visinski i debljinski prirast, i da odmah za njim sledi cv. P. robusla. Prinosi pojedinih vrsta poljoprivrednih kultura u plantažama topola za prve dve godine. U tabeli broj 2 dat je pregled prinosa poljoprivrednih kultura u plantažama topola u prve dve godine na 6 produkcionih ogleda. Na drugim plantažama u kojima je poljoprivredna proizvodnja takođe bila tek u prvim godinama, postignuti rezultati nisu ovde obrađeni usled nepotpunosti podataka. Tako su kroz ove dve godine na navedenim ogledima ostvareni slcdeći maksimalni i prosečni prinosi: Kukuruz > >> (klip) 55 1960 1960 (maksimalni) (prošek) 10.8008.300 kg/ha „ 186.000.— 153.000.— din./ha ,, 5> >! 1961 (maksimalni) 7.650 „ 175-OOOi.— ´? „ Krompir )> 1961 1961 (prosečno) (prosečno) 5.30025.000 „ „ 134.000.— 325.000.— J? >5 Soja 1961 (prosečno) 1.543 „ 108.209.^ Pšenica 1961 (prosečno) 4.900 „ 186.000.— » Godina Ino sušna, pa su prinosi u nj oj nešto slabiji. SI. 4. Plantaža topola 1-214 u drugoj godini sa kukuruzom. »Španjolska ada«. S. G. Osijek. (Foto: ing. D. Bura) |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1962 str. 22 <-- 22 --> PDF |
— in the forest enterprise Pančevo, locality »Hugin put«, in the age of 8 years 282 cu. m./ha. or a mean annual increment of 35 cu. m./ha. The best results in forest plantations were achieved with cv. »robusta« and cv. »marilandica«. The cultivar »serotina« was given up because of its low yield capacity and weak resistence against diseases. The Yugoslav Advisory Centre for Agriculture and Forestry has elaborated an up-to-date technique of intensive establishment and tending of Poplar plantations combined with field crops. According to this technique there were laid out 27 large- scale trial plots, each one on an area averaging 10 ha., in order to demonstrate new solutions and to follow up the biological, technical and economic indices. The main characteristics of the adopted modern method of growing Poplars with the agricultural intercrops are as follows: — Deep soil working (depending on soil structure and underground-water level) ranging from 50 to 80 cm. (In places the soil is worked deeper when it is necessary to shatter the impervious gleyized subsoil layer in order to enable water to percolate). — Fertilizing is carried out compulsorily on the basis of soil analyses and planned level of the yield. The amount of mineral fertilizers ranges from 800 to 1500 kg./ha. for plantations where Poplars and field crops are cultivated. — Planting stock production is carried out by the »rooting bed — transplant bed« method. For the establishment of plantations are used strong and well- developed 2/3 or 2/2 plants. — Among the cultivars and clones of Poplars (Populus x euroamericana) the following are cultivated: cv. »robusta«, cv. »marilandica«, cv. »angulata«, cv. »regenerata«, and cvs. »1-214«, »1-154«, »1-455«, »CBD«, »Jacometti«, as well as some other clones, but in a less degree because they are still being tested. In the Mediterranean zone is also cultivated P. nigra var. thevestina. The best result was achieved with clones cv. »1-214«, and cv. »robusta«. — Spacing of the plants in the plantations is most frequently from 6 to 7 m., wich is dictated by the width of auxiliary agricultural machines. — Pruning of the lower branches is performed successively and in time, ordinarily in the 4th, 6th and 8th years. — Protection of the nurseries and plantations is an important moment which should be continuosly taken into account. Preventive services should play a ´, major role in this respect. Considering the large areas of Poplar plantations, the protection should be still better organized and technically equipped. The first experimental plots were laid out in 1959. The best results for the present are presented by clone cv. »1-214«, and cv. »robusta«. Among the field crops the highest yields were given by maize (max. 10,800 kg./ha. and on an average 8,300 kg./ha. in 1960. and 5,300 kg./ha. in 1961.). As to the field intercrops the following facts are interesting: — As an intercrop, maize gave the best biological and economical results in relation to the growth of Poplar. — Soy exercised a very favourable influence on the growth of Poplars but itself gave poor yields. — In the second year wheat gave an undiminished financial effect. — Sugar beet achieved a high yield but influenced the growth of Poplars in a very negative manner. Poor natural and financial yields were manifested where besides the soil working was not applied also a proper quantity of mineral fertilizers, which leads to the conclusion that incomplete agrotechnics is the most expensive. |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1962 str. 21 <-- 21 --> PDF |
zacija FAO, tako da je Međunarodna komisija za topole pre tri godine postala i nj«n zvanični organ. Stručna međunarodna zasedanja, seminari, simpozijumi koje su Međunarodna komisija za topolu i FAO organizovali, kao i publikacije koje su objavili, dali su veoma zapažen doprinos proširenju i usavršavanju jednog novog oblika brze proizvodnje drveta. Kroz tehničku pomoć Organizacije FAO i ICA (Tehnička pomoć SAD) omogućeno je slanje naših stipendista u druge zemlje, korišćenje stranih eksperata i data je tehnička pomoć za opremanje Zavoda za topole u Novom Sadu. Ovim putem gotovo svi naši mladi naučni saradnici i znatan broj stručnjaka iz neposredne proizvodnje usavršavao se na poznatim naučnim institucijama u Italiji, Francuskoj, Nemačkoj, SAD. Znatan broj stručnjaka iz neposredne proizvodnje, putem kraćih studijskih putovanja, stekao je uvid u nova tehnološka dostignuća susednih zemalja. Bilateralne razmene i posete stručnjaka, kao i razmena publikacija i časopisa dale su i mogle bi dati još više koristi, ako bi se proširile na veći broj stručnjaka. Naša zemlja je imala posebno živu saradnju sa Nacionalnom komisijom za topolu Italije, i Francuske. Saradnja sa Institutom za topole u Casale Monferratu, a pogotovu s dugogodišnjim direktorom prof. PICCAROLOM i saradnicima ove eminentne institucije zaslužuje da bude i ovom prilikom posebno naglašena, kao eklatantan primer veoma srdačne i retko plodne međunarodne saradnje. Korisna saradnja odvijala se i s ekspertima FAO i ICA koji su u našoj zemlji boravili u pitanju gajenja topola, kao što su prof. J. Purte (Francuska), V. Sumakov (SSSR), E. J. Schreiner (SAD) a naročito dr S. May {Italija) koji je u dva maha boravio u našoj zemlji. Međunarodna komisija za topole bi mogla i dalje da u ovom pravcu odigra veoma značajnu ulogu i da pokretanjem novih oblika prenošenja iskustava kroz razmenu još većeg broja stručnjaka iz neposredne proizvodnje po određenim problemima, gde bi se pojedine nacionalne komisije, članice Međunarodne komisije pojavile kao inicijatori i organizatori ovih aranžmana. Možda bi bilo korisno pristupiti i redovnom, u početku makar i polugodišnjem izdvajanju jednog biltena Međunarodne komisije za topolu u kome bi se pored rada Komisije, davali i redovni prilozi o novim iskustvima i dostignućima u gajenju topola i korišćenju topolovog drveta. POPLAR PLANTATIONS WITH FIELD INTERCROPS SUMMARY In 1958 Yugoslavia took up a new policy in Poplar growing. She passed from an extensive silviculture and long rotation (cutting cycle) of 30—40 years to an intensive production and to a 10—15 year rotation. During the five-year-iplan 1961—1965 there will be raised ca. 50.000 hectares of Poplar plantations of modern type. Under ideally favourable (optimal) natural conditions there were achieved with Populus x euroamericana cv. robusta in the Danube catchment area the following maximum volume yields: — in the forest enterprise Beograd, locality »Gročanska Ada«, in the age of 11 years a volume of 418 cu. m./ha., or a mean annual increment of 38 cu. m./ha. |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1962 str. 20 <-- 20 --> PDF |
Finansiranje Za realizaciju plana podizanja plantaža i intenzivnih kultura u periodu od 1961 — 1965 god. tj. na površini cea 75.000 ha (topola i četinara) uz prosečne direktne troškove od 150 — 250.000 dinara po 1 ha, potrebna su novčana sred stva od cea 15 milijardi dinara ili prosečno 3 milijarde dinara godišnje, uz od govarajuća redovha obrtna sredstva za tekuću poljoprivrednu proizvodnju u plantažama. Biće potrebno da se pored već raspisanog konkursa i odobrenih zajmova daju i neke olakšice gazdinstvima u cilju akumulacije većih vlastitih sredstava. Može se očekivati da će se u ovu svrhu odvojiti izvesna sredstva iz društvenih fondova (novi investicioni zajam i si.). Osim toga biće potrebno ishoditi tumačenje da se plantaže topola do prvih seča smatraju pogonom u osnivanju i oslobode društvenih davanja. Zadaci naučno istraživačke i savetodavne službe Nužno će biti da se i dalje vrše naučna istraživanja u pravcu iznalaženja novih vrsta i formi, koje će moći da prime novu i intenzivniju agrotehniku i da daju još veće ili još kvalitetnije prinose od dosada uzgajanih i da istodobno budu rezistentne na oštećenja od bolesti i štetočina. Savetodavna služba, putem uputstava i proizvodnih ogleda, treba da demonstrira najsavremenija naša i strana tehnološka rešenja i proven ih, kako bi se sa sigurnošću nove metode mogle primeniti na većim površinama. Poseban zadatak koji se stavlja pred istraživačku i savetodavnu službu je da ispituju ekonomiku proizvodnje, a pre svega koje su ekonomski najpodesnije vrste poljoprivrednih međukultura, (naročito krmnih smesa) koje mogu uspevati i u starijim plantažama tj. pri većoj zaseni. Naučno istraživačka služba trebaće da izučava specifičnosti ishrane bilja u uslovima plantažne konsocijacije, kako bi se sa što više sigurnosti mogle ustanoviti ekonomično — praktične doze đubriva. Potrebno je također i dalje usavršavati tehnologiju podizanja, nege, zaštite i iskorišćavanja plantaža i tražiti najpogodnije i najrentabilnije odnose kod gajenja samih topola i vrba, tako i kod jednovremenog gajenja šumskog drveća i poljoprivrednih međukultura na istoj površini. Značajna uloga naučnih institucija treba da bude i u iznalaženju novih metoda prerade i upotrebe drveta iz plantaža, naročito u hemijskoj preradi kao i u još studioznijoj ekonomskoj analizi ovog novog oblika biljne proizvodnje. Izmena međunarodnih iskustava Plantažna proizvodnja drveta je, nesumnjivo, nova vrsta biljne proizvodnje u svetu. U zemljama deficitarnim drvetom ili tamo gde je sastav i struktura prirodnih šuma nepovoljna u pogledu dobijanja drveta za industrijsku preradu, plantažna proizvodnja pobuđuje veliko interesovanje. To je razumljivo, s obzirom na sve veće potrebe ovih zemalja u drvetu za industrijsku transformaciju i mogućnosti za brzo otklanjanje ovog debalansa putem plantažne proizvodnje. Akcije koje je u cilju izmene iskustava u plantažnom gajenju topola izvršila Međunarodna komisija za topolu zauzimaju posebno mesto u međunarodnim aranžmanima ove vrste. Rad ove komisije stvestrano je podržavala i Organi 314 |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1962 str. 19 <-- 19 --> PDF |
— srednjih i lakih traktora sa priključcima za obradu zemljišta, priprema za sadnju, negu i zaštitu zasada (atomizere) radove u rasadnicima; — agregata i uređaja za navodnjavanje i kišenje. Laka i srednje teška mehanizacija trebalo bi da bude zastupljena u svakom gazdinstvu koje se bavi plantažnom proizvodnjom. Teška mehanizacija trebalo bi da bude koncentrisana samo kod krupnih gazdinstava. Manja gazdinstva bi trebalo da udruže svoja sredstva opremanja kad je u pitanju korišćenje teške mehanizacije, koje bi u tom slučaju moglo da bude organizovano u vidu zajedničkog uslužnog servisa. Specijalizovana teška mehanizacija može se koristiti i za podizanje plantažnih voćnjaka, vinograda, za izvođenje hidromeliorativnih radova u poljoprivredi, za izgradnju puteva i druge zemljane radove, što takođe treba imati u vidu prilikom nabavke i njihova stacioniran ja. Teška mehanizacija je veoma skupa, i ako nije u dovoljnoj meri iskorišćena, nagomi lavaju se veliki troškovi amortizacije i održavanja što čini radove previše skupim. SI. 6. Produkcijski ogled. Plantaža topola italijanskih klonova u trećoj godini. L. S. G. »Jelen« — »Košutnjak « — Bilje. Foto: ing. D. Bura |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1962 str. 18 <-- 18 --> PDF |
obrada, ostvareni su prinosi od poljoprivrednih kultura od 57.000 — 64.000 din/ha, što je manje od polovine normalnog prinosa. Ovakva »ušteda« je često dovela u pitanje rentabilnost celokupnog ulaganja u plantažni uzgoj topola. Sve ovo upućuje na zaključak da podizanje plantaža topola sa poljoprivrednim međukulturama zahteva punu intenzifikaciju proizvodnog procesa uz visoka ulaganja, ako se žele zaista ostvariti nesumnjive prednosti ove združene proizvodnje sa pozitivnim bilansom nekad već i kroz 3—4 godine. Pravilan izbor klonova topola i poljoprivrednih kultura u plantažama, uz intenzivnu agrotehniku, kao što se vidi i iz dosada stečenih iskustava ü ogledima, može dati visok prinos i poljoprivrednih kultura i odličan rast topola pa i u celini pozitivan bilans već za 3—4 godine nakon osnivanja plantaže. Ovo će svakako trebati i dalje proveravati. Razume se da tamo gde su bili potrebni specijalno obimni pripremni radovi usled krčenja starih panjeva, odvodnjavanja ili ograđivanja od divljači i slično, investiciona ulaganja se neće moći u tako kratkom roku od 3—4 godine amortizirati. Uslovi za prelaz na plantažnu proizvodnju Za ovako intenzivnu proizvodnju drveta koja nosi sve karakteristike industrijske proizvodnje, bezuslovno je potrebno da se šumska gazdinstva i poljoprivredna dobra organizuju kao privredna preduzeća. Intenzivnost i obimnost ulaganja zahtevaju visoko poslovan, stručan i u svemu odgovoran odnos prema šumskoj i poljoprivrednoj proizvodnji koje se u plantažama obavljaju na istoj površini. Polovično intenzivan ili nedovoljno stručan odnos bilo prema kojoj proizvodnji (poljoprivrednoj ili šumskoj) je nedopustiv. Stručno osposobljavanje specijalizovanih kadrova u ovoj novoj proizvodnji je jedan od prioritetnih zadataka proizvođačkih organizacija. Seminari, izdavanje stručnih publikacija i demonstration! ogledi koje organizuje Jugoslovenski savetodavni centar za poljoprivredu i šumarstvo u saradnji sa Zavodom za topole u Novom Sadu, i uz pomoć komora i Jugoslovenske nacionalne komisije za topolu, pokazali su se kao veoma efikasne akcije za brzo i praktično obučavanje i osposobljavanje stručnjaka za ovu novu proizvodnju. Ove forme osposobljavanja kadrova treba i dalje nastaviti i usavršavati. U cilju instruisanja kadrova, potrebno je da se najmanje jedno uzorno gazdinstvo opremi najsavremenijom mehanizacijom i ostalom opremom, čime bi se najbolje omogućila neposredna praktična obuka u rukovanju sa njom. U tom pravcu posebno važnu ulogu trebalo bi da odigra Ogledno dobro pri Zavodu za topole u Novom Sadu. Nastava u svim stručnim školama i nekim poljoprivrednim dobrima morala bi se dopuniti i programom plantažne proizvodnje drveta. Opremanje organizacija koje prelaze na plantažnu proizvodnju je još nedovoljno. Naročito je to slučaj sa šumskim gazdinstvima koja su se do sada isključivo bavila klasičnim načinom gazdovanja sa šumama. U narednom periodu potrebno je uložiti investiciona sredstva za nabavku opreme koja treba da se sastoji uglavnom od: — teških traktora sa uređajima za krčenje panjeva, duboku obradu zemljišta i manje hidro-meliorativne radove; |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1962 str. 17 <-- 17 --> PDF |
TABELA 3 FREGLED UNETIH KOLIČINA ĐUBRIVA I VISINA PROSECNO OSTVARENIH PRINOSA OD POLJ. KULTURA ZA PRVE DVE GODINE U PLANTAŽAMA TOPOLA — za 1 ha — Produkcioni odgled kod S. G. Š. G. L. Š. G. S. G. _^Š. S. P. S. Loznica Srem. Bilje Varaždin Titov Pelago- Mitrovica (Darda) Veles nija A. ZEMLJIŠTE 1 2 3 4 5 6 Ušće Drine Drave Drave Vardara Crne Aluvij u Savu Save donji tok gor. tok Vrste (osobine) Ilovasto Ritska Peskov. Peskov i Peskov. Mineral, peskovito crnica ilovača ilovača ilovača barsko Di ibljina obrade 50 60 65 50 60 45 B. UNETA ĐUBRIVA 1960 45 60 1 — — 4 Stajnjaka t. 1961 — — — — — Svega 45 60 1 — — 4 Mineralnih 1960 740 1.745 1.400 1.500 1.100 đubriva kg. 1961 620 — 1.390 1.400 — 1.180 (NPK) Svega 1.360 — 2.135 2.800 1.500 2.280 C. PROiSEČNI PRINOS U POLJ. KULTURAMA U PLANTAŽI DIN 1960 154.984 204.000 118.028 186.000 115.000 260.000 1961 136.290 57.500 124.146 186.000 64.260 175.800 Svega 291.274 261.500 242.174 372.000 175.800 435.800 D. VRED´NOST ĐUBRIVA Din. (1960. i 1961.) 96X172 60.000 64.610 83.413 39.000 72.000 NAPOMENA: Količine mineralnih đubriva (NPK) se razumeju u uobičajenom komercijalnom obliku. Na primer: — S. G. Loznica je upotrebljavala Superfosfat ´lV/0, Kalijevu so 40b/o, azotfoskal (NPK =» 9 : 21 : 15); — L. S. G. Bilje je upotrebljavalo superfosfat, kalijevu so i nitromonkal, S. G. Varaždin — Tomasfosfat, kalijevu so i kalkamon. — Uticaj povećanih troškova izazvan davanjem đubriva u odnosu na ostvarene prihode ođ poljoprivrednih kultura, izražen je u datoj tabeli, gde se vidi da je prinos od poljoprivrednih kultura zavisio ne samo od obrade tla, već i od količine unetih đubriva, te da se samo sa intenzivisanjem obrade zemljišta ne mogu postići zadovoljavajući i rentabilni prinosi (Titov Veles, Mitrovica). Tamo gde je đubrivo dato svake godine u novčanom iznosu od 36.000 do 38.C00 dinara po 1 ha ostvareni su visoki prinosi pojedinih kultura u vrednosti od 136.000 — 186.000 dinara po 1 ha. Tamo gde su date male. količine đubriva, ili gde je đubrenje dato samo u prvoj godini, dok je u drugoj godini vršena samo 311 |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1962 str. 16 <-- 16 --> PDF |
TABELA 2 PREGLED PRINOSA POLJOPRIVREDNIH KULTURA U PLANTAŽAMA TOPOLA U PRVOJ I DRUGOJ GODINI NAKON OSNIVANJA — Na 1 ha — 1960 godina 1961 godina Polj. kultura Vrednost Polj. kultura Vrednost Vrsta kgr din Vrsta kgr din 1. S. G. Loznica kukuruz 10,052 186.966 Kukuruz soja 2.236 123.002 (klip) 7.650 154.957 Soja 1.547 108.290 2. Š. G. Sr. Mitrovica* kukuruz suncokret* Rasadnik topola 204.000 soja 1.152 80.640 3. L. Š. G. Bilje kukuruz kukuruz (Darda) (klip) 7.875 118.028 (klip) 6.897 124.146 kukuruz 4. Š. G. Varaždin (zrno) 6.200 186.000 pšenica 4.900 186.000 5. Š. G. Titov Veles sil. kukuruz 37.500 150.000 krcmpir« 5.355 64.260 pamuk** 700 105.000 bostan** 1.900 30.400 kukuruz (zrno) 3.100 124.000 6. P. S. »Pelagonija* šećerna (+šaša) repa 40.000 260.000 kukuruz (zrno) 3.800 175.800 Napomena *: Za Sremsku Mitrovicu nisu prinosi u plantaži od zasnivanja i u prvoj godini razdeljeni, te se daje samo novčana prosečna vrednost prinosa po 1 ha. **: Kod S. S. T. Veles, pamuk u prv0j godini i krompir i bostan u drugoj godini nisu dali očekivane prinose. (Uzrok je delimično i nepotpuna agrotehnika i male količine đubriva — vidi tabelu 3). — Na ogledu gde je u prvoj godini bio kukuruz a u drugoj pšenica (Varaždin) dobio se gotovo nesmanjeni finansijski efekat po 1 ha u prvoj i drugoj godini, što ukazuje da je sejanje pšenice u drugoj godini dalo ekonomski najveći efekat. — Za šećernu repu (Pelagonija) već je rečeno da je dala visok finansijski efekat u prvoj godini, ali je biološki negativno delovala na rast topole. To međutim ne znači da ovu vrstu poljoprivredne međukulture treba odbaciti. Biće potrebno proveriti da li će se možda uz bolju agrotehniku, tj. veće doze đubriva i uz navodnjavanje, moći postići optimalni uslovi za uspešan rast i. topole i šećerne repe. Pokušaj sa gajenjem pamuka kao međukulture u uslovima klimata u Makedoniji (Titov Veles) u prvoj godini trebaće ponoviti, da bi se moglo doći do sigurnijeg zaključka, jer su pri osnivanju ovog ogleda učinjeni izvesni agrotehnički propusti (kasna sadnja pamuka). — Razlike u prinosima na jednom te istom ogledu u odnosu na različite poljoprivredne kulture kreću se od 50—60.000 dinara, po 1 ha. Ova razlika je toliko velika da upravo pravilan izbor poljoprivredne međukulture uslovljava da proizvodnja bude ekonomična i rentabilna. 310 |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1962 str. 15 <-- 15 --> PDF |
goj godini, dolazi se do veoma interesantnih konstatacija, naročito u pogledu značaja izbora poljoprivrednih kultura i agrotehnike. Tako na primer: — Na jednom te istom proizvodnom ogledu, tj. u istim uslovima sredine, prinosi kukuruza u prvoj i drugoj godini su znatno viši od onih koje daje soja ili krompir (Loznica, — T. Veles). Iako soja veoma pozitivno utiče na rast topola i obogaćuje zemljište azotom, prinosi kukuruza su mnogo viši, a kultura isto tako pozitivno deluje na rast topola. TABELA 1 PREGLED TROŠKOVA OSNIVANJA PLANTAŽA TOPOLA SA POLJOPRIVREDNIM KULTURAMA I PRIHODI OD POLJPR. KULTURA ZA PRVE DVE GODINE — Za 1 ha — Produkcioni ogled kod S. G. S. G. L. S. G. S. G. Š. G. P. S. Loznica Sremska Bilje Titov Varaždin Pelagonija Mitrovica (Darda) Veles 12 3 4 5 6 I. TROŠKOVI: A. za topole Nega u prvoj godini (1960) I/l Direktni troškovi osnivanja 105.124 112.964 241.461 126.103 147.000 60.807 1/2 Održavanje topola u drugoj god. (1961) 17.987 2.000 2.050 4.600 2.000 19.920 B. Za poljoprivredu 1/3 u 1960 (prve god.) 96.562 57.545 26.091 54.216 112.658 131.160 1/4 u 1961( druge god.) 73.010 41.200 76.189 40.049 91.838 131.062 COpšta režija: 1/5 u 1960 2.211 7.723 37.056 2.500 6.300 20.000 1/6 u 1961 2.387 7.723 37.056 2.500 6.300 31.271 UKUPNI TROŠKOVI ZA 2 GODINE 292.854 229.155 419.913 229.968 366.096 394.243 II. PRIHODI OD POLJOPRIVREDE: H/1 u 1960 154.984 204.000 118.028 115.000 186.000 260.000 U/2 u 1961 136.290 57.500 124.146 64.260 186.000 175.800 UKUPNI PRIHODI ZA 2 GODINE 291.274 261.500 242.174 179.260 372.000 435.800 Veličine produkcionih ogleda su: 1. Š. G. Loznica 5 ha 2. Š. G. Sr. Mitrovica 14 „ 3. Š. G. Bilje (Darda) 10 „ 4. Š. G. Varaždin 15 „ 5. Š. G. T. Veles 10 „ 6. P. S, »Pelagonija« 10 „ |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1962 str. 14 <-- 14 --> PDF |
SI. 5. Produkcijski ogled plantaže topola sa klonom 1-214 u trećoj godini sa sojom. Kupinski kut«. Š. G. Sremska Mitrovica 1962. (Foto: ing. D. Bura) Biće korisno navesti jedno iskustvo sa šećernom repom, koja je u području Pelagonije u Makedoniji bila zasađena u plantaži topola, prilikom njenog osnivanja u I960 godini. Šećerna repa dala je ovde 40.100 kg ili 260.000 din./ha, što predstavlja visok prinos, koji je gotovo u potpunosti isplatio troškove osnivanja plantaže. Međutim topole su u ovom ogledu imale najmanji prirast u odnosu na ostale oglede. Negativan uticaj šećerne repe na rast topole nije se još izravnao ni u 1961 god., i pored intenzivne obrade i đubrenja uz kulturu kukuruza. To navodi na pomisao da šećerna repa sa topolom nije biološki povoljna kombinacija, iako neki put iz ekonomsko finansijskih razloga nalazi svoje opravdanje. Upotreba đubriva u plantažama topola sa polj. kulturama. U tabeli broj 3 dati su podaci o osobinama zemljišta unetim količinama pojedinih đubriva i prinosima od poljoprivrednih kultura za prve dve godine. Iz ovog pregleda vidi se jasno da je prinos od poljoprivrednih međukultura uz jednaku agrotehniku (obrade zemljišta) u mnogome zavisio od visine unetih đubriva i da se u intenzivnoj proizvodnji nije opravdano moglo ići na polovična rešenja, tj. da se samo sa intenzivnijom obradom zemljišta bez đubrenja ne mogu ostvariti visoki prinosi kako se to na prvi pogled misli pa i kad su u pitanju na oko »bogata« aluvijalna tla. Zapažanja (iskustva) o uspesima pojedinih poljoprivrednih kultura u ogledima plantaža topola. Upoređujući troškove osnivanja zasada i ulaganja u poljoprivredne međukulture u plantažama topola sa prosečno ostvarenim prinosima u prvoj i dru |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1962 str. 8 <-- 8 --> PDF |
D-8«, »Vickers« 180 KS, »Ansaldo« od 160 KS, ruski traktori S-100 i S-80 i domaći guseničari 5G-90 i 160. Teška mehanizacija kao što su »Caterpilar D-8« i »Vickers«, ekonomično su iskorišćeni samo ako je rad bio organizovan na većim površinama (500 ha i više). Za duboko oranje (na dulini od 50—80 cm) na iskrčenim površinam i van šumskih terena sa uspehom se iskorišćuju traktori guseničari poluguseničari jačine od 50—100 KS, raznih tipova, u zavisnosti od strukture zemljišta. — Broj sadnica po 1 ha kreće se od 200i—300 tj. sadnja se vrši sa razmakom od 6—7 m. Ovo najbolje odgovara za što duže iskorišćavanje zemljišta za uzgajanje poljoprivrednih međukultura u plantaži, kao i za potpunije iskorišćenje savremene poljoprivredne mehanizacije koju kod nas već proizvodimo sa velikim brojem priključnih oruđa. — Đubrenje plantaža sa mineralnim đubrivima (NPK) kao i stajnjakom, vrši se na bazi prethodne pedološke analize zemljišta i planirane visine prirasta topola i prinosa poljoprivrednih međukultura. Deficitne količine hranjivih elemenata daju se u obliku komercijalnih mineralnih đubriva. Ako se na primer planira prosečni godišnji prirast od cea 30 m3 topola i prinos kukuruza od cea 80 mtc, pšenice od cea 50 mtc ili si., za takvu proizvodnju daje se 800 do 1.500 kg/ha mineralnih đubriva godišnje. Stajnjak se uzima tamo gde ga ima. Srazmerno upotrebljenoj količini stajnjaka, smanjuju se odgovarajuće doze mineralnih đubriva. Iskustvo je pokazalo da tamo gde je upotrebljavan stajnjak u kombinaciji sa mineralnim đubrivima dobijeni su viši prinosi i to- Sl. 2. Pripreme terena za plantažu. Nakon miniranja starih panjeva duboko oranje (rigolovanje) do dubine 60—80 cm traktorom »Ansaldo«. »Vrapčana« — SPIK »Spačva« Vinkovci (1962). Foto: ing. D. Bura |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1962 str. 7 <-- 7 --> PDF |
Međutim poznati su nam primeri gde je u kratkoj ophodnji i ređoj sadnji, a u izuzetno dobrim uslcvima sredine postignut izvanredan prinos u topolovim kulturama. Treba naglasiti da su one šumske kulture topola koje su bile davane seljacima prvih godina na korišćenje za poljoprivredne kulture imale uvek veći prirast od onih koje nisu tako korišćene i to iskustvo je preneto i u savremenu plantažnu proizvodnju. Maksimalno postignut prosečni godišnji prirast sa cv. P. robusta u kulturama topola, u optimalnim uslovima sredine izmeren je na Gročanskoj Adi (Šumsko gazdinstvo Beograd). U 11 godini on iznosi 38 m´./ha, što odgovara ukupnoj drvnoj masi od 418 m3/ha. Na »Huginom putu« (S. G. Pančevo) u 8-godišnjoj kulturi sa cv. P. robusta postignuta je drvana masa od 282 m3/ha odnosno prosečni god. prirast od 35 m3/ha. Tako postignuti visoki dometi na relativno malim površinama u optimalnim prirodnim uslovima i bez veće agrotehnike, nastoje se postići u plantažama kao prosečna proizvodnja na velikim površinama uz pomoć odgovarajućih agrotehničkih mera (obradom zemljišta, đubrenjem, regulisanjem vlage, načinom sadnje i si.) tj. stvaranjem optimalnih uslova na velikim površinama. Neke najvažnije karakteristike savremenog proizvodnog procesa koji usvaja jugoslovenska praksa Ako se želi u najkraćim crtama rezimirati tehnološke karakteristike u Jugoslaviji _usvojene savremene intenzivne plantažne proizvodnje topola, u uslovima gde je moguće u plantaži gajenje i poljoprivrednih kultura, onda bi to bilo sledeće: — Kultivari i klonovi topola koji se danas sa najviše uspeha upotrebljavaju u praksi jesu: 1-214, 1-154, cv. P. robusta, a zatim cv. P. marilandica, cv. P. regenerata, cv. P. angulata i još neki uglavnom italijanski klonovi. Italijanski clon 1-45/51 (koji je u fazi proveravanja) i još neki novi strani i naši klonovi daju za sada mnogo nade da će biti još produktivniji i na bolesti otporniji. U mediteranskom i submediteranskom području ide se i sa cv. P. thevestina- Dode. Od gajenja cv. P. serotina odustaje se sve više u Jugoslaviji radi slabe otpornosti na bolesti i inače niske produktivnosti. — Sade se dobro razvijene i odnegovane jake sadnice (5—7 m visine) obično tipa 2/3 (sadnice sa trogodišnjim korenom i dvogodišnjim nadzemnim delom), a eventualno i sadnice tipa 2/2, ako su u rasadniku postigle željene dimenzije. — Sadnice se proizvode metodom »ožilište — rastilište«. U principu napušten je metod proizvodnje sadnica preko »matičnjaka«, koji je štetan za kvalitet i zdravstveno stanje sadnica. — Prethodna, totalna obrada zemljišta pri podizanju novih plantaža, vrši se na dubini najčešće 50—80 cm (prema osobinama zemljišta). Krčenje debelih panjeva za sada je poseban problem. Podesna i jeftina mehanizacija ili oruđe nije još pronađena i jedinstvenog rešenja za krčenje nema. Za svaki konkretan slučaj potrebno je naći najekonomičnije rešenje. U našim uslovima na krčenju panjeva dosta dobre rezultate dali su jaki traktori guseničari: »Caterpilar |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1962 str. 10 <-- 10 --> PDF |
— Šumsko gospodarstvo — Slavonski Brod (1961) — Polj. zadruga Trilj — Sinj (1961) priprema — L. S. G. »Košutnjak« — Bilje (za nove klonove pripreme završene u 1961) — Šumsko gospodarstvo — Čakovec (1961) — Polj. ind. kombinat — Cepin (1961) NR Slovenija — 2 ogleda: — Kmetijska zadruga — Polje pri Ljubljani (1959) — Gozdno gospodarstvo — Brezice (1961) NR Bosna i Hercegovina — 2 ogleda: — Šumsko gazdinstvo — Banja Luka (1961) — Fabrika celuloze Prijedor — Pogon za plantažni uzgoj topola — Bos. Brod (1961) NR Makedonija — 3 ogleda: — Zemjodelsko stopanstvo »Pelagonija« — s. Logovardi Bitola (1961) — Direkcija za pošumljavanje, bujici i pasišta — T. Veles (1961) — Šumsko stopanstvo — Stip (pripreme 1961) NR Crn a Gor a nisu još postavljeni proizvodni ogledi radi malog interesovanja tamošnjih proizvođača. Troškovi osnivanja i održavanja 1 hektara plantaža topola u ogledima A)Direktni troškovi osnivanja plantaža Na 16 ogleda gde je osnivanje plantaža završeno do kraja 1961 godine, direktni troškovi osnivanja, uračunavši pripremu terena, duboko oranje, đubrenje, sadnju, vrednost sadnica i drugo (tj. za radove koji su neposredno vezani za same topole i njihovu negu u prvoj godini) iznosili su za 1 ha kod: S. G. Loznica 105.124.— S. G. Sremska Mitrovica 112.962.— L. S. G. Bilje (Darda) 241.461.— S. G. Varaždin 147.000.— S. G. Titov Veles 123.021.— »Pelagonija« Bitola 60.827.— s. s. K. Z. Polje — Ljubljana 330.000.— L. S. G. Bilje (Zmajevac) 257.409.— S. G. Pančevo 180.100.— S. G. Zrenjanin 87.600.— P. D. »Srem« Pećnici 172.976.— PIK ! »Beograd« 167.042.— Z. T. Novi Sad 146.000.— S. G. Sombor 183.700.— S. G. Slavonski Brod 178.000.— PIK Cepin 156.118.— |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1962 str. 9 <-- 9 --> PDF |
pola i poljoprivrednih međukultura. Upotreba stajnjaka uvek se isplatila. Ovo upućuje na korisnost tova stoke u kombinaciji sa plantažnom proizvodnjom drveta radi osiguranja stajnjaka. — Redovno i blagovremeno orezivanje donjih grana, obavezno prati intenzivan uzgoj topola, te se napušta gajenje podstojnih vrsta drveća radi navodnog čišćenja donjih grana. Orezivanje se vrši obično u 4., 6., i 8. godini. — Od poljoprivrednih međukultura gaje se u plantažama prvih 4—5 godina prvenstveno okopavine sa plitkim žilnim sistemom. Praktično se gaji najviše: kukuruz, krompir, soja i krmne smese. Pšenica se uspešno gaji u drugoj godini. Nastoji se da se bar dva puta godišnje vrši obrada zemljišta. Rezultati postignuti na proizvodnim ogledima plantaža topola sa poljoprivrednim međukulturama Lokacije ogleda Jugoslovenski savetodavni centar za poljoprivredu i šumarstvo, zahvaljujući sredstvima iz saveznog budžeta za unapređenje poljoprivrede i šumarstva i saradnji komora i poljoprivrednih i šumarskih organizacija koje su pokazale interesovanje i imale potrebne uslove, postavio je 27 proizvodnih ogleda planLađa topola u našim glavnim topolarskim područjima. Proizvodni ogledi, u pravilu veličine 10 ha, imaju za cilj da se novi proizvodni procesi demonstriraju, provere i preporuče široj praksi, kao i da posluže za praćenje bioloških, tehničko-tehnoloških i ekonomskih pokazatelja u vezi sa primenjenim procesima. Prvi ogledi plantaža topola opisanog savremenog tipa počeli su se postavljati 1959. i nastavljeni su u I960., 1961. i 1962. godini. Lociranje proizvodnih ogleda izvršeno je na sledeći način: NR Srbija — 10 ogleda: — Šumsko gazdinstvo — Loznica (1959/60)* — Šumsko gazdinstvo — Sremska Mitrovica (1959) — Poljoprivredno topolj. kombinat »Donji Srem« - Pećinci (1960) — Šumsko gazdinstvo — Pančevo (1961) — Šumsko gazdinstvo — Zrenjanin (1961) — Podunavski kombinat — Šum. pogon — Sombor (1961) — Zavod za topole — Novi Sad (1961) — PIK »Bratstvo-Jedinstvo« — St. Bečej (1961) — PD »Labudnjača« — Vajska (1961) — PIK »Beograd« — Padinska skela (1961) NR Hrvatska — 10 ogleda: — Šumsko gospodarstvo — Varaždin (1960) — L. Š. G. »Košutnjak-— Bilje — Darda (1960) — L. Š. G. »Košutnjak« — Bilje — Zmajevac (1961) — Šumsko gospodarstvo »Spačva« — Vinkovci (1961) — Šumsko gospodarstvo — Koprivnica (1961) * Godina u zagradi označava kad je postavljanje ogleda izvršeno tj. kad je izvršena sadnja topola. |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1962 str. 6 <-- 6 --> PDF |
POPULUS EURAMERICANA (DOĐE) GUINIER: ćv. robusta (najbolji), cv. marilandica i cv. serotina (najslabiji). U nekim područjima (sliv Drave) postignuti su dobri rezultati i sa cv.P. angulata i cv. P. regenerata. U Istri dali su dobre rezultate neki kultivari »kanadskih topola« doneti iz Italije i nazvani »istarka«. Ovaj kultivar još nije definitivno detirminisan. U mediteranskoj zoni tj. na području Jadranske obale i u Makedoniji u grupama i drvoredima postignuti su dobri rezultati sa tevestinom — Populus nigra v. thevestina. Šumske kulture ovih topola su u edafski povoljnim aluvijalnim područjima dale mnogo bolje rezultate u poređenju sa drugim vrstama drveća koje uspevaju u istim prilikama. Prosečni godišnji prirast u tim šumskim veštačkim kulturama i u dužoj ophodnji kreće se od 10—15 m:i/ha godišnje. Svakako je gusta sadnja, duga ophodnja i redovno zakašnjenje proreda, uzrok da nisu ostvareni i veći prinosi. SI. 1. P. robusta 11 god. Masa po 1 ha u 11. g. 418 m:i ili prosječni god. prirast 38 m3/ha. Gročanska ada, odel 10. (Š. G. Beograd). Foto: ing. D. Bura 300 |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1962 str. 5 <-- 5 --> PDF |
pola i vrba. Vrištine i bujadare na krškom kontinentalnom i submediteranskom području (do sada često nekorištene) pogodne su za intenzivnu proizvodnju četinarskog drveta. — Podizanjem plantaža drveća brzog rasta stvaraju se uslovi da se već sada može ići sa jačim intenzitetom korišćenja postojećeg šumskog fonda prirodnih šuma i time omogućiti: — veći obim seča, i to već u ovom i narednom periodu a time i potpunija i sigurnija snabdevanja industrije i sigurno održanje nivoa izvoza; — stvaranje uslova da se u postojećim prirodnim šumama što pre uvedu novije uzgojne mere na većim površinama, kao što je introdukcija četinara u lišćarske šume, konverzija niskih šuma u viši uzgojni tip, popravljanje i fertilizacija zemljišta u šumama i druge savremene silvikulturne mere i time poveća prirast L.U prirodnim šumama. Plantaže topola u konsocijaciji sa poljoprivrednim kulturama Plantaže topola koje se podižu na odgoarajućim dubljim zemljištima (prvenstveno na z´a štićenom aluvijumu) tj. tamo gde za to postoje uslovi, redovno se gaje u konsocijaciji sa poljoprivrednim ili drugim niskim kulturama, što čini nesumnjivo viši oblik združene biljn e proizvodnje , koji najbolje iskorišćuje tlo, vlagu, svetio i vazdušni prostor. Svojim razvijenijim i prodornim korenovim sistemom, šumsko drveće maksimalno iskorišćuje i dublje horizonte tla, već prema njegovoj strukturi, pedološkom sastavu i visini nivoa podzemne vode, dozvoljavajući plitko korenim združenim poljoprivrednim kulturama korišćenje gornjih slojeva zemljišta. Ako treba dati ocenu o naporima učinjenim u zadnje doba da se poveća ukupna biljna proizvodnja na jedinici površine kroz oblik »združene biljne proizvodnje« istovremenim gajenjem dve ili više kulture na jedinici površine (1 ha) u višeetažnom ili naizmeničnom prostornom poretku, onda je proizvodnja drveta topola u plantažama u konsocijaciji sa odgovarajućim poljoprivrednim kulturama sigurno biološki, tehnološki i ekonomski uspeo primer združene biljne proizvodnje u našem klimatu. Prema tome, ovakav plantažni uzgoj šumskog drveća važan je ne samo za šumarstvo, već takođe i za poljoprivredu. U daljem izlaganju daće se i cifarni podaci o uspesima ove združene biljne proizvodnje kod nas. Iskustva o gajenju šumskih kultura topola kao polazna baza za plantažni uzgoj Iskustva u gajenju šumskih kultura tzv. kanadskih topola stara su kod nas skoro jedno stoleće. Na aluvijalnim područjima Panonske nizije stečena su naša prva iskustva u veštačkom uzgoju topola, koji je ustvari bio šumski a ne plantažni način gajenja. Kulture su osnivane gusto, sa dosta velikim brojem sadnica (cea 2.500 na 1 ha) i uzgajane klasičnim metodama, u dugoj ophodnji od 30—60 godina. Sa ovako poluintenzivnim načinom uzgoja topola, ali u povoljnim prirodnim uslovima, naročito u pogledu plodnosti tla i režima vlage, postignuti su u Jugoslaviji dobri rezultati sa: |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1962 str. 4 <-- 4 --> PDF |
zivna agrotehnika) i istodobne intenzivne nege i zaštite zasada (intenzivna sil vikultura) podrazumevajući ovde i upotrebu selekcionisanog, a pre svega na bolesti otpornog, sadnog materijala drveća brzog rasta, pogodnog za ovakav način biljne proizvodnje. Pronađene su ili stvorene nove sorte, hibridi i klonovi drveća bržeg rasta, otporne na bolesti; primena mehanizacije došla je do punog izražaja u obradi zemljišta i drugim radovima u plantaži; upotreba mineralnih đubriva na bazi rezultata pedoloških analiza zemljišta i planirane proizvodnje postaje oba vezna praksa. Dok se prosečni godišnji prirast (proizvodnja) u našim očuvanim prirodnim šumama (šumama klasičnog uzgoja) kreće između 3 i 4 m´Vha, u ophodnji najčešće od 80—120 godina, prosečni godišnji prirast u savremenim plantažama topola kreće se od 20—30 m3/ha i više u ophodnji od 10—15 godina, što sve zavisi od intenziteta gazdovanja, agrotehnike i cilja gospodarenja. Samo ovo upoređenje govori da se u plantažnom uzgoju može proizvodnja (prirast) povećati i do 10 puta u poređenju sa prosečnom proizvodnjom u klasičnim šumama na istom terenu, i to za mnogo kraće vreme, što je sa ekonomske tačke gledišta proizvodnje drveta kao industrijske sirovine veoma važan faktor. Prednosti intenzivne plantažne proizvodnje drveta su u sledećem: — Proizvodnja velike mase drveta se koncentriše na relativno maloj površini (u odnosu na prirodne šume) i time se smanjuju mnoge radne operacije i kategorije troškova po jedinici proizvoda. — U plantažnoj proizvodnji dolazi do pune primene mehanizacija radova. Teški radovi, kao što je krčenje panjeva i duboka obrada zemljišta, vrše se mašinama. — Plantaže se podižu u područjima sa povoljnijim komunikacionim prilikama ili se saobraćajnice mogu lakše izraditi, pa sve to utiče povoljno na troškove transporta koji za drvo, kao voluminoznu robu, predstavljaju redovno najveći iznos u ukupnim troškovima proizvodnje, a često i limitirajući faktor proizvodnje. — Plantažna proizvodnja se lakše i brže prilagođava potrebama tržišta, radi kratkoće ophodnje. U slučaju da vrsta drveta ili Sortiment prestaje biti konjunkturan, moguća je lakša i brža preorijentacija na drugu vrstu, drugi Sortiment ili na drugu biljnu proizvodnju, što je u prirodnim šumama veoma teško. U kombinaciji sa poljoprivrednim kulturama, plantažna je proizvodnja drveta ekonomičnija, naročito ako je još kombinovana i sa tovom stoke. Tako organizovana proizvodnja »drvo — meso« uz vraćanje stajnjaka plantažama, predstavlja biološko, tehničko i ekonomsko zatvaranje kruga visoke biljne proizvodnje, izuzetne rentabilnosti. — Naše geografsko klimatske prilike i društveni odnosi omogućuju podizanje plantaža topola na kontinuiranim velikim površinama, što je za stvaranje tržnih viškova traženih proizvoda, kako za unutrašnje, tako i za vanjsko tržište, od velike prednosti. — Tereni gde je poljoprivredna proizvodnja nesigurna, kao što su povremeno plavna područja (»forlandi«) ili gde je nivo podzemne vode često visok, mnogo racionalnije i sigurnije će biti korišćeni za intenzivnu proizvodnju to |