DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 1-2/1966 str. 51 <-- 51 --> PDF |
VARIJACIJE DUŽINE DRVNIH VLAKANACA UNUTAR POPULACIJE KOD STABALA BELE VRBE (Salix alba L.)* (Priloženi referat) JOVAN MUTiBARlC Zavod za topole — Novi Sad Yugoslavia Deficitarnost četinarskog drva s jedne strane odnosno dobra svojstva drva mekih lišćara s druge strane ističu drvo topola i vrba kao prvorazrednu sirovinu u svim vidovima prerađivačke delatnosti. Naročito velik značaj imaju meki lišćari u hemijskoj preradi drva jer potrebe za papirom rastu svakim danom, tako da će se porast njegove potrošnje u našoj zemlji do 1970. godine povećati 2,5 puta. Drvo topola više je ispitivano nego drvo vrbe, ali, kako naša ispitivanja pokazuju, to drvo je po svojim osobinama skoro identično drvu topola što je i razumljivo jer po botaničkoj klasifikaciji oba roda pripadaju familiji Salicaceae. Kako Einspahr (1964) navodi, duža vlakna negativno utječu na formiranje lista mada daju veći poprečni presek i bolje raspoređuju primljena naprezanja. Povećanje dužine drvnih vlakana je obično popraćeno s povišenjem otpornosti na pritisak i zatezanje kao i u nešto neznatnijem povećanju otpornosti na cepanje papira. Zbog toga se sugerira da dužina vlakana bude prvi kriterij za izbor roditeljskih stabala u oplemenjivanju drveća, odnosno dužina drvnih vlakana je mnogo značajniji parametar, indikator, u selekciji kvaliteta drveta, debljina zida drvnih vlakana je po rangu druga, a širina pak vlakana je na poslednjem mestu. Materijal za ispitivanje: Iz poplavnog područja Dunava u Šumskoj sekciji Bački Monoštor (okolina Sombora) u gospodarskoj jedinici »Adica« izabrano je pet mcdelnih stabala bele vrbe (Salix alba L.) koja se po svojim spoljnim morfološkim karakteristikama mogu klasificirati kao »plus stabla«. Osnovni taksacioni podaci izabranih stabala jesu: Tabela 1. Redni Starost, Prsni Drvna masa broj godina Visina prečnik stabla Serial number Age, years Height m D. b. h. cm Tree volume m" 1 46 29,8 50,5 2,835 2 40 31,3 47,5 2,888 3 40 30,1 51,0 2,863 4 42 31,1 52,0 3,354 5 43 30,3 56,5 3,337 * Rad finansiran iz sredstava Saveznog fonda za naučni rad. |
| ŠUMARSKI LIST 1-2/1966 str. 52 <-- 52 --> PDF |
Metod rada: Od svaog modelnog stabla iz prsne visine, tj. 1,30 m i 3,30 m izrezan je kotur debljine 5 cm za ispitivanje anatomsko građe. Treći kotur, zavisno o modelnom stablu, izrezan je s visine 5,80—8,80 m, odnosno iz srednje visine 7,40 m. S istočne strane iz svakog je kotura uzimana za analizu dužina drvnih vlakanaca u starosti 10, 20, 30 i — ukoliko je bilo — 40 godina; uzimano je drvo iz prolećnog i jesenjeg dela goda. Plus stablo br. 1 bele vrbe iz »Adice« Plus tree No. 1 Salix alba from »Adica- Foto: Dr L. Zuta |
| ŠUMARSKI LIST 1-2/1966 str. 53 <-- 53 --> PDF |
/7\ Histogram frekvencija dužina drvnih vlakana kod bele vrbe Histogram of fibre length frequency distribution in White Willow (S. alba) Drvo je macerirano po uobičajenim postupcima mešavinom kromnoazotno- sirćetne kiseline, pa je iz tako maceriranog materijala za merenje uzeto prosečno po 360 vlakanaca. Ukupno je premereno 27.200 drvnih vlakanaca.. Merenje dužine je vršeno mikroskopom A. O. Spencer, s objektivom Spencer 10x i okularem Backer 5x. Rezultati ispitivanja: Srednja dužina u mikronima, odvojeno za svako modelno stablo, starost i visina prošeka vide se iz tabele. 5! |
| ŠUMARSKI LIST 1-2/1966 str. 54 <-- 54 --> PDF |
Visina preseka 1,30 m Cross-section at 1.30 m-height Starost, godina — Age, years 10 20 30 40 900.00 927.22 988.92 1093.66 887.88 1043.92 1092.61 891.36 965.94 1014.80 1092.54 954.97 991.44 1015.85 997.49 1007.32 961.20 1013.55 956.72 830.46 941.43 1003.14 1025.65 955.54 Visina preseka 3,30 m Cross-section at 3.30 m.-height Starost, godina — Age, years 10 20 30 40 939.98 917.98 863.43 877.51 935.76 1023.72 1092.25 942.61 964.29 981.56 1003.41 1172.66 1102.46 1121.03 1148.96 1087.61 933.30 960.16 961.14 861.78 987.04 1000.89 1013.84 988.43 Visina preseka 7,4 m Cross-section at 7.40 m.-height Starost, godina — Age, years 10 20 30 40 846.67 864.29 967.07 1010.3 944.39 1036.07 919.48 971.8 904.27 931.56 957.51 1055.0 960.36 1080.82 1033.27 900.3 792.92 802.17 914.01 762.4 889.72 942.98 958.27 940.0 |
| ŠUMARSKI LIST 1-2/1966 str. 55 <-- 55 --> PDF |
Analiza varijanti u faktorijelnom ogledima za naše podatke je sledeća: Izvor varijabilnosti Source of variation df SS S F Starost — Age 11 84649,7498 7695,4318 1,44 Visina preseka Cross-section height 2 45528,9892 22764,4946 4,27 Starost unutar visina Age of the section 3 30265,7942 10088,5981 1,89 Interakcija Interaction 6 8854,9664 1475,8277 0,28 Modelna stabla Sample trees 4 140353,5016 35068,3751 6,58* Greška — Error 44 234434,9284 5328,0666 Total — Total 59 459438,1798 ** Signifikantno na V/o ** Significant at r°/o level Diskusija rezultata: Kako se iz gornjih tabela vidi, najveći porast, tj. razlika između dužina drvnih vlakana zabeležena je u starosti 10´—20 godina i iznosi 5%. Najveća dužina drvnih vlakana bila je u 30. godini (1025,5 mikrona), a najmanja u 10. godini (939,5 mikrona). Najmanje razlike u dužini vlakana ustanovili smo na visini 3,30 m, a iznose svega 26,8 mikrona. Walkenhorsty (1954) navodi da se najlakše drvo (tj. najmanja zapreminska težina) pojedinih hibrida crnih topola formira na visini 3,0 m iznad zemlje. Analiza varijanti pokazala nam je da signifikantne razlike s tačnošću 1% postoje jedino kod stabala — predstavnika, što nije slučaj s drugim pokazateljima. Göhre (1958) — cit. Zobel (1964) — je, radeći s Pseudotsuga taxifolia, Pinus silvestris, Fagus silvatica i Populus sp., pronašao da postoji geografska varijabilnost u zapreminskoj težini, ali isto tako ističe da postoje varijacije u drvetu pojedinih vrsta istoga geografskog areala. Radeći s Populus trichocarpa Gabriel (1956) — cit. Zobel (1964) — pronašao je da postoje prilično velike signifikantne razlike između klonova pa zaključuje da se mnogo primećene klonske razlike mogu genetski kontrolisati. Van Buijtenen (1964) — cit. Zobel (1964) — ispitujući varijabilnost stabala Populus tremuloides naglasio je »da bi se verovatno mogla oplemeniti pojedina svojstva celuloze i papira metodom selekcije«, ali smatra da bi zapreminska težina dala najmanje nade za oplemenjivanje svojstava drveta. Scaramuzzi (1958) je ispitujući drvo italijanskog klona 1-214 pronašao da se dužina vlakana povećava od srca prema kori do 6-og i 8-og godišnjeg prstena, a posle ostaje konstatna. Liese — Amer (1958) su utvrdili da se dužina vlakana topola rapidno povećava sa starošću u prvih 10 godina, zatim se sporije povećava do 25 godina, a posle toga vremena imaju tendenciju kolebanja. |
| ŠUMARSKI LIST 1-2/1966 str. 56 <-- 56 --> PDF |
Schönbach (1956) je ispitujući sadržaj celuloze i zapreminsku težinu roda Populus pronašao da postoje genetski uslovljene razlike zapreminskih težina. Zaključak: Ispitivanja pokazuju da je najveći apsolutni porast dužine drvnih vlakana stabala bele vrbe bio u dobi od 10—20 godina, posle čega su dužine i dalje rasle do 30 godina, mada ne tako intenzivno, da bi posle počele opadati. Najveća proseena dužina drvnih vlakana bila je u 30., a najmanja u 10. godini. Analiza varijanci nam pokazuje da su signifikantne razlike dobijene za stabla-predstavnike, što ukazuje da u prirodnim populacijama bele vrbe postoji genetska varijabilnost bar u pogledu toga parametra, tj. dužine vlakana. Summary VARATION OF FIBER LENGHT IN NATURAL STANDS OF WITHE WILOW (SALIX ALBA L.) Described are the results of investigations on 5 sample trees of White Willow (Salix alba L.) from the flooded area of the River Danube, near the town of Sombor. The sample trees were selected in the forest as »plus trees«. The main data about the sample trees are given in Tab. 1. Discs from each sample tree were cut at breast height (1,30 m), and at 3,30 m. height. The third disc was cut at heights varying from 5,80—8,80 m., (average 7,40 m.). Wood fibre samples were taken from the east side the discs and from the growth rings of 10, 20. 30 and 40 years age for each height. Both early wood and late wood fibres were examined. After maceration from every sample were taken at random 360 fibers on a average. Fibre length measurements were made by means of an A. O. Spencer microscope. Examined were a total of 27,200 fibers ,the results of which are presented in Tab. 2. An analysis of the variance in factorial experiments has shown that the significant difference at 1%> level was obtained only for sample trees. Our results have shown that the longest fibres were formed at the age of 30 years, and were 1025,5 microns in lenght, while the shortest were formed at 10 years with 939,5 microns. The fibre lengths increase until 30 years, after which they decrease. The author concludes that within the investigated population of Salix alba I.. there exists genetic variability in respect of the fibre length. LITERATURA 1. Einspah r D.: Correlation between fiber dimensions and fiber and handsheet properties, Tappi, 4, 1964, New York. 2. Liese-Amer : Untersuchungen über die Länge der Holzfaser bei der Pappel Holzforschung, 11, 1958. 3. Scaramuzz i G.: Variazioni dimensionali delle libre nel fusto in Populus x euramericana cv. 1-214, Ente Cellulosa Carta, Roma, II, 1958. 4. Schönbac h H.: Untersuchungen über Cellulosegehalt und Raumgewicht von Pappelhözern im Rahmen der Züchtung, Wiss. Abh., 16, 1956, Berlin. 5. Zobe l B.: Breeding for wood properties in forest trees, Unasylva, 18, 73/74, 1964. 54 |