DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 5-6/1973 str. 38 <-- 38 --> PDF |
istraživanja ograničavaju na rendgenski uređaj kojim su se koristili. Iako rezultati sličnih istraživanja mogu varirati ovisno o vrsti sjemena, sadržaju vlage i stupnju zrelosti sjemena, a i karakteru upotrebljenog zračenja, vrijedno je iznijeti da pri upotrebi ekspozicija koje se redovito koriste u rendgenografiji, sjeme navedenih vrsta nije izmjenilo svoju klijavost u odnosu na kontrolu. Međutim, u istraživanjima genetske prirode treba biti obazriv, jer su u pojedinim stanicama obične smreke i običnog bora, već kod primjene kratkih ekspozicija, u toku mitoze ustanovljene kromosomske aberacije. Kriebe l (1970 a) navodi da je za istraživanja takvog karaktera moguće upotrijebiti film veće osjetljivosti koji će skratiti ekspoziciju, odnosno omogućiti da primljena doza zračenja bude ispod vrijednosti od 1 rendgena. Vidjet ćemo da je to mala doza zračenja, ako ju uporedimo sa dozom od 14.000 rendgena kod koje počinje letalna doza zračenja za sjeme običnog bora (V i đakov i ć, 1960). Dendrogenetičari su tokom protekla dva desetljeća vršili brojna istraživanja, primjenjujući rendgenografsku metodu. Tako su npr. S i m a k i Gustafss o n (1954, 1958 i 1959) ustanovili da obični bor na granici pridolaženja svog areala u sjevernoj Švedskoj, kao i na visinskoj granici, rađa sa sjemenom koje nije dozrelo zbog kraće vegetacijske periode. U uzorcima su našli zastupljen velik broj sjemenki sa više embrija, od kojih ni jedan nije bio potpuno razvijen. Rendgenska analiza takvog sjemena pokazuje veći broj sjemenki tipa A II, manji broj koji spada u klasu A III, a najslabije je zastupljeno sjeme klase A IV. Energija klijavosti je slaba, a mali je postotak sjemenki proklijao. Međutim, nakon provedene stratifikacije takvog sjemena, klijavost je bila normalna, te su zaključili da se embrij tokom stratifikacije nastavio razvijati. Do sličnih je rezultata došao i Kriebe l (1966), analizom .sjemena Pinus aristata. Da inferiornost sjemena običnog bora, sa stabala koja rastu na sjeveru Švedske i u višim planinskim predjelima, nije genetskog karaktera, dokazali su S i m a k i Gustafsso n (1954) cijepljenjem plemki koje potječu s tih stabala i uzgojem tih cijepova u povoljnim klimatskim uvjetima na jugu Švedske. Češeri su na cijepljenim biljkama bili veći nego na stablima sa kojih su potjecale plemke, a i prosječan broj sjemenki po češeru bio je veći, u pojedinim slučajevima i do 20%. Cijepovi su producirali sjeme klase A IV, a klasa A II nije bila zastupljena. Genetska konstitucija je jedan od bitnih faktora koji regulira količinu i kvalitet uroda. U pojedinim slučajevima neki genotipovi daju relativno visok postotak gluhog sjemena i svakako bi bilo korisno prije izlučivanja sjemenskih sastojina i osnivanja neke sjemenske plantaže, rendgenskom analizom ustanoviti kvalitet sjemena sa stabala koja će poslužiti za dobivanje kvalitetnog sjemena. Zanimljivo je da su istraživanja ukazala na slabu kvalitetu sjemena kojim rađaju plus stabla, u odnosu na kvalitet sjemena što potječe s normalnih i minus stabala (E h r e n b e r g i dr. 1955, Gustafsson i Simak 1958). Ova potonja redovito daju veće i teže sjeme, sa većom frekvencijom sjemena klase A IV, nego plus stabla. Iznimke su moguće, pa Gustafsso n i Sima k diskutiraju o jednom plus stablu običnog bora, pronađenom u Švedskoj, kod kojeg su karakteristike sjemena bolje nego kod normalnih kontrolnih stabala. U svjetlu te činjenice proizlazi važnost rendgenografije za pronalaženje upravo takvih plus stabala. |