DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 7-8/1979 str. 109 <-- 109 --> PDF |
AKTUALNO STANJE I RAZVOJ ŠUMARSTVA SFR JUGOSLAVIJE U FUNKCIJI PODMIRENJA POTREBA U DRVETU I OSTALIH KORISTI OD ŠUMA Savezni komitet za poljoprivredu i Opšte udruženje šumarstva i industrije za preradu drveta, celuloze i papira Jugoslavije, s datumom »Beograd, maja 1978. godine«, objavili su studiju pod gornjim naslovom. Iz te studije objavljujemo sadržaj te pretežni dio teksta »zaključnih razmatranja«. STUDIJA SADRŽI: 1. Stanje šumskog fonda (prirodne šume, stanje plantaža i zasada drveća brzog rasta, stanje i proizvodnja šuma Jugosalvije u odnosu na evropske zemlje) 2. Podizanje i gajenje šuma 3. Iskorišćivanje šuma 4. Sadašnje stanje šumskog fonda kao baza za razvitak industrije za preradu drveta 5. Pravci razvoja reprodukcije drveta po republikama i pokrajinama 6. Rešenja reprodukcije drveta u zemljama Evrope (mere za izvršenje proste reprodukcije drveta, mere za izvršenje proširene reprodukcije drveta) 7. Ekonomski položaj šumarstva 8. Ocena izvršenja reprodukcije drveta do 1980. g. 9. Perspektivne potrebe i moguća proizvodnja drveta u SFRJ (prirodne šume, plantaže topola, kulture i zasadi četinara, bilans reprodukcije drveta) 10. Tehnika, tehnologija i sredstva za izravnanje bilansa proizvodnje i potrošnje drveta (nove metode gazdovanja i uslovi za njihovu primenu u prirodnim šumama, podizanje plantaža i zasada sa vrstama brzog rasta, bilans sredstava za zahvate u prirodnim šumama, podizanje plantaža i zasada i kultura) 11. Opšte korisne funkcije šuma i proširena reprodukcija (značaj šuma u zaštiti zemljiša od erozije, značaj šuma kao rezervoara vode za gradove, rekreaktivna vrednost šume, značaj šuma za obezbeđivanje vazduha za gradska i industrijska naselja) 12. Sprovođenje Zakona o udruženom radu u šumarstvu 13. Zaključna razmatranja.« ZAKLJUČNA RAZMATRANJA dana su u 10. točaka: »1. Proizvodni pokazatelji u šumarstvu u protekle dve godine ostvareni su iznad planirane stope, dok je produktinost rada izražena preko fizičkih pokazatelja bila iznad nivoa inustrije. Međutim, ostvareni stepen efikasnosti privre 375 |
| ŠUMARSKI LIST 7-8/1979 str. 110 <-- 110 --> PDF |
đivanja šumarstva ukazuje na zaostajanje ostvarenog dohotka po zaposlenom, nižu stopu akumulativne i reproduktivne sposobnosti, nisko učešće fondova u ukupnom dohotku i niske lične dohotke, što je pretežno prouzrokovano nepovoljnim položajem šumarstva u primarnoj raspodeli. Za isti period nivo cena proizvoda šumarstva bio je niži od prosečnog nivoa cena u privredi za 18,l°/0 u 1975. godini, odnosno 12,5% u 1976. godini. U periou od 1972 — 1976. godine cene proizvoda šumarstva rasle su po prosečnoj godišnjoj stopi od 13%, što je znatno zaostajanje u odnosu na porast cena u industriji za 21,5´%. Da bi se položaj ove grane u primarnoj raspodeli popravio nužno je promene cena proizvoda šumarstva vršiti u skladu sa ostalim proizvodima industrije u celini. 2. Pitanje proširene reprodukcije u šumarstvu kojom se povećava reproduktivna sposobnost šuma i njihov sečivi prinos danas se rešava na samoupravnoj osnovi. Kod nekih republika i pokrajina doneti su Samoupravni sporazumi, društveni dogovori, zakoni i drugi dokumenti kojima se osiguravaju stabilni i trajniji izvori sredstava za rešavanje pitanja pošumljavanja goleti i krša, rekonstrukcije degradiranih i izdanačkih šuma, čime se menja odnos prema šumi ne samo samoupravnih organizacija koje gazduju šumama, već i društva u celini. Kroz interesne zajednice, koje su već našle mesta u Zakonu o udruženom radu i Zakonu o šumama nekih republika i pokrajina, potrebno je obezbediti ulaganje ostalih zainteresiranih faktora i šire društvene zajednice za razvoj šumaršumarstva i unapređenje opštc korisnih fukncija šuma. Efekat ovog udruživanja ispoljio se već u prvim godinama tekućeg srednjoročnog plana razvoja šumarstva kada je pošumljena površina u 1976. godini od 26.071 ha a u 1977. od 29.782 ha, dok se u proteklom srednjoročnom periodu pošumljavalo prosječno godišnje 15.500 ha. Ocena je da bez trajnih stabilnih sistematskih rešenja i obezbeđenja dodatnih izvora sredstava nema uspešnog razvoja i unapređenja šumarstva čiji je proizvodni proces dugoročan. Međutim, različiti su prilazi i rešenja ovog pitanja po socijalističkim republikama i pokrajinama, pa bi bilo potrebno zajedno ovo sagledati, osnovne pravce za rešavanje ovog pitanja, i pronaći određena rešenja za obezbeđenje sredstava za šumskouzgojne radove. 3. Podizanje plantaža i intenzivnih kultura topola i četinara (program za podizanje 300.000 ha brzorastućih četinara i 100.000 ha topola) kako u okviru šuma tako i izvan njih i do sada je nalazilo nresta u šumskoj proizvodnji, ali u nedovoljnom obimu. Zbog ograničenih sredstava ova akcija koja je vrlo značajna u osiguranju sirovina, svedena je u posljednje vreme na minimum. Organizacije udruženog rada iz oblasti šumarstva nisu u mogućnosti da iz redovnog poslovanja obezbede potrebna sredstva za ovakva ulaganja. Jer, ulaganja u podiznju novih šuma, ako se ima u vidu dugoročnost procesa proizvodnje, ne mogu se rešavati isključivo sredstvima vlastite akumulacije OOUR-a u šumarstva već na bazi samoupravnog sporazumevanja i društveno dogovaranja u cilju udruživanja rada i sredstava svih zainteresovanih samoupravnih organizacija u zajednice radi ulaganja u dugoročni razvoj šumarstva. Pored ovoga za ovu vrstu radova neophodno je potrebno osigurati domaće i inostrane bankarske kredite i resiti pitanje benificirane kamate za duži rok. 4. Specifičnost šumske proizvodnje ogleda s u njenom dvojakom karakteru: obezbeđenje potreba za drvnom masom i opšte društvenoj koristi koja se naročito manifestuje preko zaštite životne sredine (vode, vazduha, hrane i dr.) i korišćenje šuma za odmor i rekreaciju. Kod gazdovanja šumama moraju se 376 |
| ŠUMARSKI LIST 7-8/1979 str. 111 <-- 111 --> PDF |
uvažavati i istaknuti potrebe korišćenja i razvijanja i- ovih opštedruštvenih funkcija šuma. Težak i odgovoran zadatak je organizacije šumarstva, da se u praksi ostvari jedinstven sistem mera koje će obezbcditi skladan razvoj uzgoja, zaštite, korišćenja i obezbeđenja opštekorisnih funkcija šuma. Materijalni izdaci koji proizlaze i obaveze oko očuvanja i unapređenja (troškovi) opštekorisnih, rekreacionih i drugih funkcija šuma treba da se naknade iz sredstava koja se formiraju samoupravnim sporazume van j em i društvenim dogovaranjem radnih ljudi, građana, društvenih, turističkih i drugih organizacija. 5. Povećanom i bržom izgradnjom šumskih komunikacija moći će se otvorenost šuma dovesti na nivo koji osigurava racionalnu proizvodnju ne samo najakumulativnijih sortimena, nego i prostornog drveta. Otvorenost šuma u Jugoslaviji koncem 1975. godine iznosila je 5 km na 1000 ha, što je vrlo nisko i čini 50´11 u od potrebnog minimuma za optimalno gospodarenje. U proteklom petogodištu gradilo se prosečno godišnje 0,3 km na 1000 ha šuma, što je daleko ispod potreba šumarstva. Ako se ovakova gradnja šumskih saobraćajnica nastavi i dalje, da bi postigli otvorenost od 10 km na 1000 ha, biće potrebno još 16 godina, a smatralo se ipak da će cilj (10 km/000 ha) biti ostvaren u 1980. godini. Nedostatak mreže puteva dovodi pre svega do većeg pritiska na pristupačne šume, ostavljajući delove manje vrednih šuma po strani od eksploatacije. U narednom periodu radi povećanja proizvodnje u neotvorenim i manje vrednim šumama — dobijanja globala većih količina prostornog drveta, koje se nalazi u nepristupačnim predelima, smanjenja transportne distance i troškova transporta po jedinici proizvoda, potrebno je osigurati odgovarajuća financijska sredstva, ali tako da vlastito učešće samoupravnih organizacija šumarstva može iznositi maksimalno do 50% od cene gradnje, a ostatak sredstava da se obezbedi iz kredita, pod uslovima da otplatni period iznosi 10 — 15 godina i najviše uz kamatnu stopu od 2% što bi bilo prihvatljivo za šumarstvo. Neke republike već su dale konkretna rešenja za ovu vrstu radova.* 6. Olakšice za uvoz opreme za šumarstvo koje su primenjivane u proteklom planskom periodu, dale su pozitivne efekte. U tekućem planskom periodu ove olakšice nisu zadržane, iako se ova delatnost nalazi na niskom nivou opremljenosti. Faza privlačenja drveta koja angažuje preko 40°/o troškova proizvodnje u korišćenju drveta, još uvek se dobrim delom obavlja animalnom vučom (mehanizovano je ispod 50%>), dok se radovi na pošumljavanju pretežno obavljaju ručno i mehanizovani su oko 5%, iako se godišnje sadi oko 100 miliona sadnica. Za uvoz specifične opreme koja se ne proizvodi u zemlji nema osnova da se uvoz mašina za potrebe šumarstva uslovljava izvozom proizvoda šumarstva. Jer, šumarstvo proizvodi sirovinu koja se kao poluproizvod ili gotov proizvod javlja u izvozu drvne i papirne industrije. Napominjemo, da se najveći deo proizvoda šumarstvo — preko 90%, od 1. januara 1978. godine, nalazi na režimu dozvole u izvozu. U cilju opremljenosti šumarstva, potrebno je ovoj delatnosti omogućiti posebne carinske olakšice — sniženu carinsku stopu za uvoz specifične opreme koja se ne proizvodi u zemlji, i ako šumarstvo nije svrstano u delatnost od posebnog značaja za ostvarenje dogovorene politike ukupnog razvoja zemlje. * O toj problematici opširnije u radu I. Knežević — D. Pejović: Stanje saobraćajnica u društvenim šumama SFRJ, objavljenom u Šumarskom listu br. 1 — 3/1978. (Nap. Ur.) |
| ŠUMARSKI LIST 7-8/1979 str. 112 <-- 112 --> PDF |
7. Šumsko-privredna osnova je instrument za regulisanje gazdovanja šumama šumsko-pnvrednog područja na principu kontinuiteta gazdovanja šumama. Osnovom se preciziraju pravci kretanja u izgradnji šumsko-privrednog područja kao privrednog objekta i zadaci u tom pogledu za naredni uređajni period te se time pruža pomoć njenim izvođačima u pogledu unapređenja radova. Šumsko-privredna osnova je polazni dokumenat za regulisanje odnosa između organizacija koje gazduju šumama šumskoprivrenog područja i samoupravnih organizacija i zajednica i društveno-političkih zajednica koje su zainteresovane za proširenu reprodukciju šuma i za opšte korisne funkcije šuma pri izradi šumsko-privredne osnove kao dugoročnog plana gazdovanja šumama. Potrebno je postići minimum jedinstvenih kriterija za izradu istih i putem dogovora S. Republike i S. A. Pokrajina usaglasiti stavove, posebno kada je u pitanju proširena reprodukcija u šumarstvu i opštekorisne funkcije šuma, za koje su zainteresovana šira područja društvene zajednice. 8. Razvoj šumarstva kao bazne grane u razvojnom kompleksu drveta nije praćen odgovarajućom politikom investicija. U proteklom periodu sredstva su bila nedovoljna u poređenju sa potrebama, pri čemu je intervencija društva bila vrlo skromna, a otplate bankarskih kredita vršene su pod vrlo nepovoljnim uslovima. Od ostvarenog obima investicionog ulaganja u 1976. godini, 70% čine sopslvena sredstva Samoupravnih organizacija šumarstva. Šumarstvo je u 1976. godini imalo najveći relativni porast (153) zaduženosti za investicije, dok je stopa zaduženosti posmatrana kroz raspoloživa sredstva za reprodukciju bila najniža od svih oblasti, što upućuje na činjenicu da je šumarstvo koristilo neznatna sredstva iz kredita za razvoj. Usled nedostatka vlastitih sredstava za učešće ovog naglog rasta šuma OOUR-a nisu često bile u mogućnosti da koriste ni odobrena kreditna sredstva. U 1976. i 1977. godini preduzete su mere da se na području investicija u šumarstvu učini zaokret, kako od strane organizacija šumarstva, tako banaka, i sredstva fonda za razvoj nedovoljno razvijenih republika i pokrajina. Za ovaj period zabeležen je porast investicionih ulaganja sa 20% u odnosu na predviđanja, što se pozitivno odrazilo na podizanje novih šuma u 1976. i 1977. godini kada je podignuto prosečno godišnje dva puta više novih zasada u odnosu na 1971 — 1975. godinu. Udruživanjem sredstava zainteresovane drvne industrije i industrije celuloze i papira radi ulaganja u šumarstvo, teče sporo, zbog njihove slabe akumulativnosti i nezainteresovanosti za takva ulaganja. Potrebno bi bilo pronaći takve forme udruživanja sredstava zainteresovane industrije za preradu drveta u biološku reprodukciju, kao dugoročnog procesa proizvodnje, radi nesmetanog i kontinuiranog snabdevanja kapaciteta za preradu drveta. 9. Zavođenjem suvremene inventure šuma potrebno je prikupiti podatke za zasnivanje dugoročne šumarske politike i izradi odgovorajućih planova za razvoj šumarstva, kako socijalističkih republika i pokrajina, tako i zemlje u celini. Podaci moraju da odražavaju stanje šumskog fonda u doba koje neposredno prethodi zasnivaju politike, odnosno izradi planova. Do ovih podataka za republike, pokrajine i ćelu zemlju, može se doći jedino reprezentativnim metodama, zasnovanim na matematičko-statističkim metodama i primeni savremenih računara za obradu podataka. Inventurom šuma utvrdio bi se veliki broj podataka koji bi imali, kao konkretne ocene stanja drvnog fonda i neophodan stepen 378 |