DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 1-2/1987 str. 79 <-- 79 --> PDF |
AKTUALNO DOSADAŠNJI RAD NA SELEKCIJI I PRIZNAVANJU NOVOSTVORENIH SORTI I KLONOVA ŠUMSKOG DRVEĆA Sume predstavljaju veliko prirodno bogatstvo i na prvom mestu obezbjeđuju sirovinu za industrijsku preradu drveta, a imaju i višestruke opšte korisne funkcije o kojima se u zadnje vreme sve više govori. Da bi podmirili potrebe za drvetom koje se stalno povećavaju, treba povećati prirast a samim tim i sečivi etat, a to se može učiniti na sljedeći način: 1. U postojećim šumama unaprediti proizvodnju melioracijom i unošenjem novih sorti drveća koje imaju veći prirast, bolji kvalitet i znatno veću otpornost na biljnje bolesti i štetne insekte. 2. Uvođenjem plantažne proizvodnje drveta osnivanjem plantaža brzorastućih lišćara i četinara. Radovi na selekciji i stvaranju novih sorti šumskog drveća su relativno novijeg datuma, a na njima se intenzivnije radi tek posle 1960. godine. Obzirom na činjenicu da je šumsko drveće u odnosu na poljoprivredno bilje dugovečnije, i da ima veću varijabilnost to su genetska istraživanja duža, a rezultati selekcije se dobijaju znatno kasnije. Dok je u poljoprivredi zadnjih 20 godina načinjen veliki napredak za koje vreme su stvorene mnoge nove selekcije pšenice, kuluruza i drugih biljnih vrsta koje se danas uveliko koriste, u šumarstvu, dobijeni rezultati na selekciji i stvaranju novih sorti i klonova su više nego skromni i zapravo čini tek početak radova u ovoj šumarskoj disciplini. Analogno onome što je učinjeno u poljoprivredi, tadašnji Savezni sekretarijat za privredu je 1967. godine imenovao prvu stručnu Komisiju za davanje predloga za priznavanje novostvorenog selekcionisanog šumskog semena i sadnog materijala, čija je stručna služba bio Jugoslavenski poljoprivredno-sumarski centar, a samo priznavanje vršio je pomenuti Savezni sekretarijat. Stručna komisija za davanje predloga za priznavanje imala je 14 članova, predstavnika svih republika i pokrajina, istaknutih selekcionera i drugih šumarskih stručnjaka, a radila je sve do 1972. godine, kad su radovi u vezi selekcije šumskog semena i sadnog materijala preneti u nadležnost republika i pokrajina. Za to vreme Stručna služba zajedno sa Komisijom učinila je sljedeće: — izrađena je metodologija za priznavanje selekcionisanog šumskog semena, — razmatran predlog registra semenskih sastojina, — usvojena tehnička uputstva za izdavanje i priznavanje semenskih sastojina, — izrađena i usvojena uputstva za izdvajanje »plus stabala«, — izrađena i usvojena prva uputstva za osnivanje semenskih plantaža, — izrađeni i usvojeni standardi za šumsko seme i sadni materijal. 77 |
| ŠUMARSKI LIST 1-2/1987 str. 80 <-- 80 --> PDF |
U periodu od 1972. godine pa dn 1977. godine radovi na priznavanju novo stvorenih sorti i uvođenju stranih sorti, obzirom na republičku i pokrajinsku nad ležnost su praktično prestali iako su se u to vreme uvozili novi italijanski klonovi topola, zbog naraslih potreba u pošumljavanju sa topolama. Donošenjem novog Zakona o šumskom semenu i sadnog materijala poslovi ponovo dolaze u nadležnost Saveznog komiteta za poljoprivredu koji 1977. godine imenuje drugu po redu Stručnu komisiju za davanje predloga za priznavanje novostvorenih i odobravanje uvođenja stranih selekcija šumskog semena i sadnog materijala, koja je imala 15 članova predstavnika svih republika i pokrajina i saveznih institucija. Jugoslavenski poljoprivredno-šumarski centar imenovan je kao stručna služba Komisije, a predstavnik Centra za sekretara Komisije. Stručna služba centra sa radnom grupom specijalista — genetičara, predložila je konačan tekst »Pravilnika o načinu ispitivanja i postupka za priznavanje novostvorenih selekcija šumskog semena i sadnog materijala««, koji je Savezni komitet za poljo privredu prihvatio i objavio u Službenom listu SFRJ, broj 2/77. godine. Osim toga Stručnoj komisiji za davanje predloga za priznavanje i Stručnoj službi Centra dati su sledeći zadaci: — Ispitivanje novostvorenog selekcionisanog šumskog semena i sadnog materijala. — Ispitivanje i uvođenje u proizvodnju stranih selekcija šumskog semena :i sadnog materijala. — Obrada rezultata ispitivanja i davanja predloga Saveznom komitetu za poljoprivredu, radi donošenja rešenja o priznavanju. —Izrada spiskova domaćih i udomaćenih sorti šumskog bilja koje se nalaze u proizvodnji. — Organizovanje ogledne mreže. — Prikupljanje prijava od strane podnosioca zahteva za priznavanje novostvorenih i odobravanje uvođenja u proizvodnju stranih selekcija šumskog drveća. Stručna služba Centra zajedno sa Potkomisijom za topole i vrbe prikupila je prijave instituta i fakulteta i drugih šumarskih organizacija o ispitivanju novih selekcija i uvođenju stranih sorti. Nakon obilaska ogledne mreže na terenu izrađena je dokumentacija o predlogu za priznavanje koja je razmatrala Stručna komisija za davanje predloga za priznavanje. Tokom 1978. godine, zatim 1979. i 1980.. stručna komisija održala je 6 plenarnih sednica na kojima su razmatrani zahtevi za priznavanje odnosno odobravanje uvođenja u proizvodnju zajedno sa dokumentacijom, pa je dat predlog Saveznom komitetu za poljoprivredu da se izvrši priznavanje 10 novostvorenih klonova vrba i 2 novostvorena klona topole, kao i predlog da odobri uvođenje u proizvodnju 3 strana klona topole i 1 klona vrbe. Sve ove predloge Stručne komisije, Savezni komitet za poljoprivredu je usvojio, priznao i doneo rešenja o priznavanju, odnosno odobravanju uvođenja stranih selekcija i doneo svoja rešenja o priznavanju odnosno odobravanju u 1980. godini. Tako u 1986. godini imamo stanje prikazano u tabl. 1. i 2. 78 |
| ŠUMARSKI LIST 1-2/1987 str. 81 <-- 81 --> PDF |
79 |
| ŠUMARSKI LIST 1-2/1987 str. 82 <-- 82 --> PDF |
80 |
| ŠUMARSKI LIST 1-2/1987 str. 83 <-- 83 --> PDF |
Iz priloženih spiskova mogu se izvući sledeći zaključci: 1. Spiskovi novostvorenih i stranih sorti na bazi napisanih rešenja iz 1980. godine, ostali su isti sve do danas, jer u međuvremenu nisu vršena nova priznavanja. 2. Iz Spiska novostvorenih i priznatih sorti vidi se da je priznato samo 2 (dva) klona topole, a da je na selekciji i stvaranju novih sorti topola u periodu od 25 do 30 godina radio samo jedan selekcionar, što je nesumnjivo bilo nedovoljno. 1 3. U istom periodu priznato je 10 novih klonova vrba na čijoj selekciji je radilo svega 3 selekcionara — genetičara. 4. Uočljivo je također da priznavanjem nisu obuhvaćene ostale vrste šumskog drveća — četinari i lišćari, što znači da se na njihovoj selekciji nije radilo ili ispitivanja nisu završena. 5. Iz Spiska stranih sorti kojima je odobreno uvođenje u našu proizvodnju vidi se da su odobrena 3 (tri) klona topole i 1 (jedan) klon vrbe, dok ostalih vrsta šumskog drveća nema, pa se postavlja pitanje da li se i u drugim zemljama na selekciji šumskog drveća isto tako malo radi? 6. Stojimo na gledištu da za šumarsku operativu nisu dovoljna 2 nova i 3 strana klona topole i 10 klonova vrbe, već to treba da je znatno veći broj, a naročito topola. 7. Pored objektivnih teškoća koje su bile prepreke većem i boljem radu, kao što su nedostatak novčanih sredstava i dugoročnost ispitivanja, na polju selekcije u šumarstvu, treba izraditi strategijski plan razvoja za izvršenje zadataka angažovati veći broj mlađih stručnjaka, koji će na osnovu dosadašnjih iskustava, postići sigurno veće rezultate. Spiskovi novostvorenih i stranih sorti topola i vrba nisu konačni rezultati ispitivanja sorti na kojima je radio Institut za topolarstvo, Novi Sad i Šumarski fakultet iz Zagreba. Naprotiv, Institut za topolarstvo ima više stotina novostvorenih klonova topola od kojih manji broj klonova pokazuje dobre rezultate u pogledu prirasta i otpornosti na biljne bolesti d štetočine, pa se očekuje da će deo njih biti predložen za priznavanje. U 1984. godini Institut za topolarstvo, Novi Sad — prijavio je za ispitivanje u oglednoj mreži: A) Klonovi topola (Populus ci ltoides) 1. Klon 480 2. Klon 709 3. Klon 710 4. Klon 909 5. Klon S—1—20 6. Klon S—6—36 7. Klon BL Costanzo (Populus x Euroamericana) Svi predloženi klonovi topola nalaze se u oglednoj mreži na 26 lokaliteta. B) Klonovi vrba (Salix alba) 1. Klon 107/61/1 2. Klon 107/65/7 3. Klon 107/65/9 4. Klon 73/64/9 5. Klon 350 81 |
| ŠUMARSKI LIST 1-2/1987 str. 84 <-- 84 --> PDF |
Svi klonovi vrba nalaze se u oglednoj mreži na 14 lokaliteta. Šumarski fakultet iz Zagreba. Katedra za genetiku i dendrologiju. prijavio je u 1984. godini sledeće: A) Klonovi vrba (Salix alba) 1. Klon V—99 2. Klon V—052 3. Klon Br. — 1 BB Prijavljeni klonovi vrba nalaze se u oglednoj mreži na 25 lokaliteta pored reka: Save, Drave i Dunava. Očekuje se, obzirom na pokazane rezultate i uspehe da će u 1986. godini biti razmatrano od strane Stručne komisije, priznavanje 1—2 klona topola i 2—3 klona vrbe, pa ukoliko Komisija na osnovu podnete dokumentacije, konstatuje da su prijavljeni klonovi nadmašili standardne sorte, predložiće Saveznom komitetu za poljoprivredu da ih prizna kao novostvorene i o tome donose odgovarajuće rešenje. Savezni komitet za poljoprivredu, kao nadležni organ SIV-a za priznavanje novostvorenih sorti poljoprivrednog i šumskog bilja, smatrao je za potrebno da se priznavanje novostvorenih, odobravanje uvođenja u proizvodnju stranih i zaštiti sorti poljoprivrednog i šumskog bilja, vrši na osnovu jedinstvenog Saveznog zakona, pa je u 1980. godini nakon priprema i konsultacija doneo nov Zakon o priznavanju novostvorenih, odobravanju uvođenja u proizvodnju stranih i zaštiti sorti poljoprivrednog i šumskog bilja, koji je objavljen u Službenom listu SFRJ, broj 38/80. Na osnovu toga Zakona, Savezni komitet za poljoprivredu obrazovao je 4 sortne Komisije i to: 1. Sortna komisija za ratarstvo, 2. Sortna komisija za voćarstvo i povrtarstvo. 3. Sortna komisija za šumarstvo i 4. Sortna komisija za cvećarstvo i hortikulturu. Svaka od ovih Komisija ima 10 članova, predstavnika republika i pokrajina i Saveznog organa, istaknutih genetičara i drugih šumarskih stručnjaka, a sekretar ovih Komisija je predstavnik Saveznog komiteta za poljoprivredu, dok je Jugoslavenski poljoprivredno-šumarski centar, Beograd — sa svojim službama — Stručna služba Sortnih komisija. Sortna komisija za šumarstvo radi u sledećem sastavu: 1. Dr Aleksandar Andonovski. predsednik. profesor Šumarskog fakulteta u Skopju 2. Dr Pribislav Marini: o vic, član, profesor Šumarskog fakulteta, Beograd 3. Svetozar Kovijanić. dip], ing član, — Republički komitet za poljoprivredu a šumarstvo — Titograd 4. Dr Vojislav Guzina, član — Institut za topolarstvo, Novi Sad 5. Dr Jane z B o ž i č, član — Šumarski institut, Ljubljana 6. Mr ing Svetislav Cernjavski. član — Zavod za šumarstvo Peć 7. Dr M irk o Vidaković , član — profesor Šumarskog fakulteta, Zagreb 8. Dr Nešad Bojadžić, član — Republički komitet za poljoprivredu i šumarstvo, Sarajevo 82 |
| ŠUMARSKI LIST 1-2/1987 str. 85 <-- 85 --> PDF |
9. Milan Sisojević, dipl. ing član — Savezni komitet za poljoprivredu 10. Mr ing Mark o Petro v ić, član — Opšte udruženje šumarstva, industrije za preradu drveta PK Jugoslavije, Beograd. Ova treća po redu Sortna komisija za šumarstvo, obrazovana od strane Saveznog komiteta za poljoprivredu, održala je dosad 4 plenarne sednice. Na svojim sednicama između ostalog razmatrano je sledeće: — Pravilnik o jedinstvenoj metodi za ispitivanje sorti topola i vrba u oglednom polju i laboratoriji; — Pravilnik o jedinstvenoj metodi za ispitivanje sorti četinarskih vrsta šumskog drveća u ogledno polju i laboratoriji i — Pravilnik o jedinstvenoj metodi za ispitivanje sorti lišćarskih vrsta šumskog drveća u oglednom polju i laboratoriji. Svi predloži pravilnika za ispitivanje sorti su od strane Stručne komisije usvojeni i kao takvi predloženi Saveznom komitetu za poljoprivredu da ih objavi u Službenom listu SFRJ — pa se na osnovu njih može predlagati i vršiti priznavanje novostvorenih i odobravanje uvođenja u proizvodnju stranih sorti, ukoliko ima takvih zahteva. Sortna komisija za šumarstvo je na svojim sednicama vkonstatovala da se na polju šumske genetike i selekcije najviše radilo kod topola i vrba, gdje su postignuti rezultati, dok se na selekciji i stvaranju novih sorti četinarskih i lišćarskih vrsta manje radilo. Sa dosadašnjim radom na selekciji i oplemenjivanju šumskog drveća, a naročito na stvaranju novih sorti, Sortna komisija nije zadovoljna, te je nakon razmatranja donela preporuke Saveznom komitetu za poljoprivredu, republičkim i pokrajinskim komitetima za poljoprivredu i šumarstvo, nadležnim udruženjima šumarstva, Privrednim komorama, te drugim OUR-a šumarstva, da se radovi na selekciji šumskog drveća inteziviraju na taj način, što se na ovom polju mora angažovati veći broj selekcionara — genetičara, a za realizaciju radova obezbediti potrebna novčana sredstva bez kojih je ovo nemoguće resiti. Ovome treba odmah pristupiti, jer to šumarska struka sama ne može učiniti, a i zbog dugoročnog ispitivanja na selekciji šumskog drveća koje ne može dati vidne rezultate za relativno kratko vreme. Božidar Marinković dipl. inž šumarstva Jugoslav. Polj. šumarski centar Beograd |