DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1988 str. 68 <-- 68 --> PDF |
PORTRETI MANOJLO DIVJAK (1878—1938) Ovoga puta podsjećamo na Manojla Divjaka jednog od pripadnika trideset druge generacije šumara Gospodarsko-šumarskog učilišta u Križevcima koji zavređuje spomen radi svog predanog rada na polju šumarske a posebno publicističke delatnosti. M. Divjak je rođen u Korenici 5. februara 1878. od oca Koste profesora i majke Marije. Osnovnu školu učio je u Zagrebu i Križevcima (1883—1888), gimnaziju u Zagrebu (1888—1892) a šumarstvo na Kraljevsko Gospodarsko-šumarskom učilištu u Križevcima (1892—1895). Državni stručni ispit za samostalnog vođenje šumskog gospodarstva položio je u Zagrebu 1899. Svoje službovanje u šumarskoj struci započeo je kao šumarski vježbenik 20. aprila 1896. kod Petrovaradinske imovne općine u Mitrovici a posle odslužene vojne obaveze (1896—7) premešten je u istom zvanju kod Šumske uprave u Klenku. |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1988 str. 69 <-- 69 --> PDF |
Na raspisani konkurs Ministarstva narodne privrede (dalje MNP) iz Beograda (10. I 1901) za prijem dva okružna šumara i četiri podšumara, molbom upućenom preko Gospodarskog ureda Petrovaradinske imovine općine (14. aprila 1901) obratio se i M. Divjak za radno mesto okružnog šumara ili podšumara. Molbu mu je sa »najtoplijom preporukom« uputio MNP ovaj Ured na čijem su čelu tada bili predsednik Jeremić i upravitelj Pavle Barišić. Ukazom od 20. IV Divjak je postavljen za kontraktualnog podšumara II kl. kod Okružne šumske uprave (dalje OŠU) u Bajinoj Bašti, ali kako se tih dana nalazio na vojnoj vježbi na dužnost u Bajinu Baštu se javio 16. V. 1901. j potpisao obavezni (za lica stranog državljanstva) trogodišnji ugovor. Ovom tada velikom i sa dosta raznovrsnih poslova OSU rukovodio je dugogodišnji šumarski stručnjak visoke spreme Vilhelm Riger, Čeh po narodnosti, uz čiiu je pomoć M. Divjak za godfinu dana proverio i dokazao svoju sposobnost za samostalno rukovođenjem OŠU. Dalje službovanje M. Divjaka bilo je sledeće: Iz Bajine Bašte premešten je 8. II 1092. u OSU na Rudniku a odavde 2. VII 1907. u OŠU na Avalu. 15. III 1908. u Doznicu. Iz Loznice je privremeno radio u MNP, kada je 9. IX 1309. određen da rukovodi Upravom za eksploataciju šuma Crnog vrha i Zvezde (na planini Tara) koja je tada izdvojena iz OŠU Bajina Bašta. Odavde se 15. X 1910. vratio u Loznicu a 14. VI 1911. premešten je u Prokuplje. Iz Prokuplja je 15. X 1911. premešten u Niš a odavde 15. V 1912. u Valjevo gde je ostao, nominalno, do kraja svetskog rata. Posle učešća u oba balkanska rata i u svetskom ratu demobilisan je 20. II 1920. u Zagrebu. Odavde je po ukazu o premeštaju (29. IX 1919) treba da lide najpre u Šumarski inspektorat u Skoplje a zatim u OŠU Valjevo, ali je na svoj zahtev dodeljen na rad u Šumarski odsek Povereništva Ministarstva šuma i rudnika u Zagrebu, na čijem se čelu nalazio savetnik Antun Jelovac. Divjak je svoju molbu da ostane u Zagrebu motivisao porodničnim razlozima. Naime, posle okupacije Srbiji sa decom izbegla u Italiju gde mu je kćerka učila muzičku školu a po dolasku u Zagreb nastavila je uspešno sa muzičkim studijima, što joj ne bi bilo moguće ni u Skoplju, Valjevu a n(i u Beogradu. Tako je M. Divjak ostao u Zagrebu do 21. VI 1922. odnosno avgusta iste godine kada je premešten za inspektora Glavne šumarske direkcije MŠR u Beogradu gde je na položaju inspektora I kl. penzionisan 1. VI 1927. Umr o je 9. VI a sakranjen na Novom beogradskom groblju 10. VI 1938. godine. Na godišnjicu smrti supruga Desanka prilogom od dvije stotine dinara upisala je pok. Manojla za dobrotvora Krereškenjijeve pripomoćne zaklade.1 M. Divjak je radio na svim šumarskim poslovima, od referenta u OŠU do okružnog šumskog nadzornika u Povereništvu MŠR u Zagrebu i inspektora u Beogradu, ali ono što ga posebno odlikuje to je spisateljska i publicistička delatnost. Već poslije nekoliko godina rada u praksi M. Divjak je ispoljio svoju spisateljsku naklonost. U prvim prilozima za Šumarski list beleži i predlaže kako se 1) Na VII. glavnoj skupštini održanoj 1883. godine u Ogulinu osnovana je »Pripomoćna zaklada Hrvatsko-slavonskog šumarskog društva za podporu ubogin šumarskih udovica« nazavna po prvom tajniku Hrv.-slavon. šum. društva Vladoju K6reskony-u. Zaklada je djelovala do kraja II. svjetskog rata. (UR) 467 |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1988 str. 70 <-- 70 --> PDF |
radi i kako će se raditi da se smanje neodobrene seče, piše o setvi hrastovog žira i sadnica uz šumsko-poljsko gospodarenje itd. U prvim člancima o šumarstvu S bije M. Divjak pohvaljuje potez MNP o primanju mladih šumara iz Hrvatske koji prvenstveno treba da se prihvate uređivanja šuma i da postepeno zamenjuju strane šumare Čehe i Nemce koji, iako stručni i već dobri poznavaoci šumarskih prilika Srbije, zbog poodmaklih godina nisu u stanju da uređuju »velike i brdovite« srpske šume. Dalje, u prikazu donošenja šumarskih propisa kada se značaj šuma najpre cenio samo prema koristima koje one imaju u pogledu žirenja, pašarenja i dobivanja šiške, daje razvojni put šumarstva ove zemlje. Postepeno se proširuje značaj šuma i propisima reguliše odnos čovjeka prema obimu i načinu korištenja d ostalog »nerodnog« Lišćarskog i četinarskog drveta. Prvim Zakonom o šumama (1891) uređena je organizacija šumarstva i službe, prava, položaj i obaveze šumara, koji su za razliku od ostalih činovnika neovisni od upravnih vlasti i donekle političkih prilika. Podređeni su jedino MNP. Jedino je još čuvarsko osoblje koje je primao ministar bilo podložno svim promenama, bez pristojnih plata i obezbeđene penzije. Zadržao se i na prikazu značaja i rezultata šumskog fonda institucije Zakona o šumama na razvoj šumarstva, školovanje i primanja šumara. M. Divjak je iznosio i primedbe u pogledu organizacije struke i organizacije rada šumara. Smatrao je pogrešnim što nastoje da se sve (?) goleti pošumljavaju četinarima umesto da sagledaju i koristi koje će te njihove šume davati pokoljenjima. »Ne podiže se šuma samo zbog lepote nego i zbog koristi. . . Ovu su bolest doneli srpski šumari iz Nemačke gde su im za srce prirasle četinjave šume. . .«. Međutim, njima je bilo poznato da su cetinske šume paljene i krčene uglavnom radi pašnjačkih površina i da su ove šume tek 1857. (propisom) izjednačene sa lišćarskim »rodnim« šumama, da su od ranijih velikih i lepih četinarskih šuma ostali samo njihovi nazivi a zemlja prinuđena da ove proizvode dobavlja sa strane. Početkom 1904. pred Narodnom skupštinom se našao predlog grupe poslanika da se radikalno izmeni Zakon o šumama, suspenduje postojeća organizacija, ukinu šumske uprave, raspuste okružni šumari,. . da državi ostanu samo one šume na koje niko ne polaže pravo i đa sa ovima »rukuje i raspolažu policijske vlasti«. Predlog je izazvao veliko uznemirenje u javnosti a i u redovima dela vladinih poslanika. Pored šumara u kampanji protiv ovog nazadnog shvatanja učestvuju i drugi poznavaoci prilika u zemlji, ljudi od pera i ugleda. U osudi ovog predloga učestvuje i M. Divjak i u Šumarskom listu i drugim glasilima ističe. . »da nije žalosno bilo bi smešno i (ovo) pre spada u šaljivi a ne u ozbiljni list. .«. Korene ovog nazadnog shvaćanja M. Divjak nalazi i u tome što domaći šumari »nisu putem štampe upućivali i obaveštavald od ranije narodne prvake i narod o važnosti šuma..«, ali i pravdajući ih da je među šumarima dosta mladih ljudi koji zbog obimnosti zadataka u svojim velikim šumskim okruzima nisu i za ovo stizali. Da je M. Divjak imao prilika da pročita brojne članke o šumama i šumarstvu samo od pojave »Težak«-a (1869) časopisa namenjenog za obaveštavanje o poljoprivredi i šumarstvu, u kome su poznavaoci ovih delatnosti, uključujući i ono malo šumara, pisali o vrednosti šuma, video bi da je u javnosti bilo dosta pisano i o vrednosti šuma. A i pre »Težak«-a je i sam knez Mihajlo u prestonoj besedi u Narodnoj skupštini (1864), a kasnije istom prilikom dr. J, Pančić (1870) u |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1988 str. 71 <-- 71 --> PDF |
svojstvu potpredsednika iste Skupštine, ukazali su na značaj šuma posebno sa stanovišta prirodnog bogatstva i zaštite od poplava, erozije a i suše, tražeći da se zaustavi utamanjivanje jer šume »nismo stekli već nasledili«. Da dodamo i ovo. Svojevremeno su se nekim merama kneza Miloša najviše opirali svinjarski trgovci, tada uticajni ljudi, a ovoga puta na neke odredbe Zakona o šumama najviše su se okomili uticajni poslanici, drvarski trgovci i strugari, nadajući se da će posle ukidanja Zakona o šumama uz pomoć lokalnih policijskih vlasti i njima podređenih čuvara šuma nesmetano moći da nastave stvaranje neopravdanih profita. M. Divjak je sa zadovoljstvom pisao na.jpre o odluci od maja 1904. da se preduzmu koraci a kasnije 1907. i 1909. kada je osnovano Srpsko šumarstvo udruženje u kome je i sam živo učestvovao i bio biran za člana upravnog odnosno nadzornog odbora. Proučivši šume rudničkog okruga M. Divjak je u listu »Lovac« napisao opširnu monografiju olakšavši time i rad na predstojećem ograničavanju i uređivanju ovih šuma. Polemisao je sa nekim autorima da su šume u Srbiji upropaštene toliko da je zemlja upućena na uvoz svih drvnih proizvoda. Ako je do ovoga i dolazilo bili su to samo deficitarni četinarski proizvodi a i što se odgovorni državni organi sa »laikom« na čelu šumarstvu u MNP nisu postarali da se obezbede sredstva za ulaganje u otvaranje i opremanje šuma za njihovo redovno iskorišćivanje. Radeći na nadzoru oko iskorišćavanja šuma na planini Tara M. Divjak se rado družio sa radnicima, okolnim seljacima, primajući od njih neke narodne izraze za pojedine stručne šumarske termine. Tako je putem »Šumarskog glasnika« predložio šumarskim stručnjacima da usvoje termin »redna seča« umesto stranog »seče na golo — kahlhib« i pozvao ih da se javljaju i preporučuju upotrebu lepših narodnih izraza umesto sadašnjih (loše) prevedenih. Značajan period u radu M. Divjaka je vreme provedeno u Zagrebu (1919— —1922). U prvo vreme pored redovnog rada, bio je i član redakcije i pisac uvodnih članaka u poznatom listu »Hrvatski drvotržac«, čiji je vlasnik i izdavač još od 1902. bio A. Blau. List je bio namenjen »za šumsko gospodarstvo, produkciju, industriju i trgovinu drva«, a izlazio je svakog 1, 10. i 20. u mesecu. Članci Divjaka odnosili su se na stanje i prilike u šumarstvu i drvnoj industriji Bila je to uglavnom aktuelna dnevna problematika a dosta prostora ustupljeno je i organizaciji državnog organa za šumarstvo u Beogradu i Zagrebu, društvenom životu šumara u Hrvatskoj i pripremama za osnivanje Jugoslavenskog šumarskog udruženja. Osim redakcijskih članaka list je donosio i aktuelne priloge spoljnih saradnika i u to vreme poznatih imena iz nauke i privrede. U drugoj polovini (20) oktobra 1920. u Zagrebu se pojavio tjednik JUGOSLAVENSKA ŠUMA, list za šumsku industriju i trgovinu drvom2. Izdavači su mu bili Mihajlo Divjak i Srećko Majer oba tada šumarski nadzornici Povereništva MSR u Zagrebu. Odgovorni urednik je bio M. Divjak. Od 30. IV 1921., br. 18, direktor i glavni urednik ovog lista postaje dr V. Vučković, šumarski nadzornik 2) Od 1936. do 1941. godine pod istim naslovom, Jugoslavenska šuma, izdavalo je Ministarstvo šuma i ruda mjesečnik za proučavanje problema šumarske politike i šumarske privrede te za objavljivanje imenovanja, napredovanja, premještenja 1 umirovljenika šumarskih i drugih službenika u šumarstvu s područja cijele države. (118) |
| ŠUMARSKI LIST 9-10/1988 str. 72 <-- 72 --> PDF |
u penziji a odgovorni urednik je M. Divjak. Do 26. XI 1921., br. 48, M. Divjak je uredio svih devet brojeva u prvoj 1920. i 48 brojeva u 1921. i za to vreme pored tri potpisana napisao je veliki broj redakcijskih članaka i manjih priloga. U biografskim podacima, za Službenički list, M. Divjak beleži da je pisao članke za Šumarski list, Težak, Šumarski glasnik, Srpski ekonomist, Lovac, Trgovinski glasnik, Jugoslavensku šumu (čiji je osnivač) i Hrvatski drvotržac. Samo u ova dva poslednja lista »za poslednje tri godine (1920—22) napisao je oko 500 članaka«. Bio je izuzetno društveno angažovan. Bio je među osnivačima a zatim član upravo i nadzornog odbora Srpskog šumarskog udruženja, Težaka, član upravnog odbora Gradske čitaonice, Muzičko-pevačkog društva i član streljačkog društva u Valjevu, a po dolasku u Zagreb je član upravnog odbora a zatim tajnik Hrvatskog šumarskog društva. U tom svojstvu značajna mu je uloga u pripremama za osnivanje i u daljem organizovanju i radu JSU čiji je bio tajnik do 1922. do odlaska iz Zagreba. Po posebnom zahtevu osnivača izdašno je pomogao prilikom osnivanja društva lugara u Gospiću 10. IV 1921., kod izrade društvenih praviila a i kasnije u Beogradu kada se zazuzeo kod ministra Ž. Rafajlovića da se Pravila odobre (17. XI 1922). Za doprinos za uspešno učestvovanje na Svetskoj izložbi u Torinu (1911) među manjim brojem šumara Srbije odlikovan je srebrnom medaljom i M. Divjak. Po onome što smo mogli pronaći značajna je publicistička aktivnost M. Divjaka kao i prije pomenutog dr V. Vučkovića i zaslužuje dalje proučavanje zbog svog uticaja na naše šumarstvo. Svetislav Vlađisavljević, dipl. inž. |