DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 6-8/1990 str. 33 <-- 33 --> PDF |
Fin lay, W. K. and Wilkinson, N. G. 1963: The analysis of adaptation in a plant — breeding programme. Aust. J. Agric. Res. No. 14, pp. 742—754 II a Id, A. 1962; Statistical Theory with Engineering Applications. John Willey & Son Inc. 783 p. Johnston e B.C.R. and Samue l C..T.A. 1978: The interaction between genotype and site: its influence on tree selection programes in Britain. Eight World Forestry Congress, Jakarta 18 p. Knight , R. 1970: The measurement and interpretation of genotypcenvironment interactions. Euphytica No. 19, pp. 225—235. Knight , R. 1973: The relation between hybrid vigour and iienotvpeenvironment interactions. TAG Vol. 43, No 7, pp. 311—318. Krstinić , A. 1976: Varijabilnost bu´jnosti rasta i pravnosti debla hibrida bijele vrbe (Salix alba L.) i krhke vrbe (S. fragilis F.) Annales pro experiments foresees, Zagreb, Vol. XIX — pp. 103—245. Krstinić , A. 1980: Nasljeđivanje i okolina. Šumarska enciklopedija II izdanje, Zagreb, pp. 629—631. Krstinić , A. 1981: Problematika multiklonskih kultura stablastih vrba. Radovi, Šumarski institut Jastrebarsko, No. 44, pp. 119—125. Krstinić , A. 1984: Fenotipska stabilnost, adaptabilnost i produktivnost nekih klonova stablastih vrba. Annales pro experimentis foresticis. Zagreb. Editio peculiaris I, pp. 5—24. Randal , W. K. and Moh n C. A. 1969: Clone site interaction of Eastern Cottonwod. Proc. of the 10th Southern Conference on forest tree improvment, pp. 89—91. Ver m a, M. M. and G. S. Chahal , 1978: Limitations of Conventional Regressions Analysis a Proposed Modification. Theor. App. Genet. 53, pp. 89—91. Phenotypic Stability, Adaptability and Productivity of Certain Clones of Arborescent Willows S um m a r y Phenotypic stability, adaptability and productivity of 10 clones of Arborescent Willows have been studied through five experiments. Regression analysis was used. The processing of data for the stock volume (m´ha) was performed at the age of 13 years of plantation. On the basis of the regression coeffiecnt (b() and the average productivity in all sites, the type of adaptability was defined for even.- single clone. Among the tested clones some genotype differences were defined regarding phenotype stability, productivity and type of adaptability. According to the mentioned characteristics it was possible to divide the tested clones into three groups: 1. Phenotypically very stable clones with low productivity and with specific adaptability to unfavourable environment. 2. Medium stable clones of medium productivity and tendency to adapt to all environments. 3. Phenotypically very unstable clones of high productivity with specific adaptability to optimal environment. Obtained results are very similar to those at the age of 5 years of plan tation, for the same clones. |
| ŠUMARSKI LIST 6-8/1990 str. 32 <-- 32 --> PDF |
S obzirom na mogućnost uzgoja testiranih klonova u multiklonskim nasadima stablimične smjese, moguće je izvršiti slijedeću podjelu, uz napomenu, da su to oni klonovi, koji se statistički ne razlikuju s obzirom na regresijske koeficijente b, i h, (fenotipska stabilnost i produktivnost): 1. klonovi V 160 i Br. 1 BB 2. klonovi V 40 i V 39 3. klonovi V 0233, V 158, V 99 i 111 4. klonovi V 164 i V 052. Jasno je, da se svi testirani klonovi, na danom staništu mogu uzgajati zajedno u formi mozaik (grupimičnog) rasporeda, budući je kod ovakvog načina sadnje kompeticija između klonova zanemariva. ZAKLJUČCI 1) Istraživanja fenotipske stabilnosti, produktivnosti te tipa adaptabilnosti za 10 klonova stablasih vrba, testiranih na 5 kontrastnih staništa s obzirom na lip tla i vodni režim, pokazala su i kod plantažne starosti od 13 godina, da među klonovima postoje genotipske razlike. 2) S obzirom na navedena svojstva, testirani klonovi se mogu podijeliti u slijdeće grupe: a) Fenotipski vrlo stabilni klonovi, male produktivnosti, sa specifičnom adaptacijom na minus okoline. b) Srednje stabilni klonovi, osrednje produktivnosti, koji pokazuju tendenciju adaptabilnosti na sve okoline. c) Fenotipski vrlo nestabilni klonovi, visokog genetskog potencijala za produkciju drvne mase na optimalnim staništima. S obzirom na dobivene rezultate za istraživana svojstva testiranih klonova kod plantažne starosti od 5 i 13 godina možemo zaključiti da se selekcija klonova stablastih vrba može efikasno izvršiti već kod plantažne starosti od 5 godina. Da bi se selekcionirali idealni klonovi potrebno je u narednom razdoblju povećati broj staništa na kojima se vrši testiranje, uz uključivanje čim većeg broja klonova divergentne genetske osnove. Povećanje broja staništa se posebno odnosi na minus okoline tzv. stress okoline, kako bi se i za ova staništa selekcionirali klonovi sa optimalnim modifikacijama za ekonomski važna svojstva. Ovo je tim urgentnije budući nam je poznata činjenica, da su površine ovakvih staništa znatne, te da za podizanje kultura na tim staništima nemamo druge alternative osim podizanja kultura stablastih vrba kao glavnih kultura ili predkultura. Postojanje interakcije klon x stanište nalaže selekciju specifičnih klonova za svako pojedino stanište ili grupe srodnih staništa. LITERATURA B a r n e s, D. R., Burley, I, G i b s o n, G. L. and Garcia de L c o n, J. P. 1984: Genotype — environment interactions in tropical Pines and their effects on the structure of breeding populations. Silvae Genetica 33, pp. 186—198. |
| ŠUMARSKI LIST 6-8/1990 str. 31 <-- 31 --> PDF |
stavljala aluvijalna, neobrađena, plavljena tla uz rijeku Dunav, te plavljena tla uz rijeku Savu, dok bi najlošiji bonitet predstavljala staništa, karakterizirana recentnim, aluvijalnim nanosima pijeska, i šljunka, uz gornji tok rijeke Drave, koja su drenirana i slabo snabdijevena hranjivima. Odnos Fenotipske stabilnosti i produktivnosti nekih testiranih klonova i idealnog klona Starost: 2 + 13 godina; Razmaci sadnje: 3x3 m R 50 ~loo~ lij o 260 r 0o 250 staništa j Prema publiciranom radu Verma, M. M. and G. S. Chahal (1978), korišćenje klasične regresijske analize u cilju valorizacije genotipova ima svoje limite u činjenici, što je ovom metodom nemoguće utvrditi idealne genotipove, a to su takvi genotipovi, koji pokazuju niski senzibilitet u smislu modifikacija na siromašne okoline te vrlo izražen senzibilitet na visoko prinosne okoline. U praksi nije takav slučaj, već je češći slučaj, da genotipovi (klonovi) pokazuju specifičnu prilagodbu (vidi graf. 1), gdje se iz grafičkog prikaza regresijskih pravaca vidi postojanje interakcije klon x stanište, a što znači i specifične adaptacije na pojedina staništa, ili pak pokazuju tendenciju opće adaptabilnosti na sve okoline s time, da im je veličina produkcije u optimalnim okolinama daleko manja u odnosu na genotipove, koji pokazuju specifičnu prilagodbu na optimalne okoline. Odnos selekcioniranih klonova i idealnog klona grafički bi izgledao ovako (Graf. 4). Iz priloženog grafikona je vidljivo, da se idealnom genotipu po produkciji drvne mase približava klon V 160, s time da on pokazuje visok senzibilitet na optimalne okoline, ali također i relativno izražen senzibilitet i na minus okoline. 233 |
| ŠUMARSKI LIST 6-8/1990 str. 30 <-- 30 --> PDF |
Odnos koeficijenta regresije fo, i produktivnosti nekih klonova stablastih vrba Starost: 2 + 5 godina; Razmaci sadnje: 3x3 m #V160 1,6 1,5 Br.lSB U V99 »V158 V093 a, OT 1,1 OJ E 1.0 V39 I °´9 10 20 v02 , ^ 30V0233 40 50 60 70 80 90 o V 116 < V04 M 0,8 VK,8»* V ´ S 4 «V95 0,7 1 0,6 0,5 ´V49 V052 0,4 ´ >V142 3. Klonovi vrlo visoke fenotipske nestabilnosti, visoke pioduktivnosti sa specifičnom adaptacijom na optimalne okoline. Ove klonove karakterizira koeficijent regresije čija se vrijednost kreće u granicama između 1,27 i 1,49, a prosječna produktivnost između 163 i 226 m1 ha. U ovu grupu klonova spadaju preostala dva klona: V 160 i 1 BB. Iz tabele 1 je također vidljivo, da fenotipski nestabilne klonove karakteriziraju i visoke vrijednosti varijance (oko y) odnosno koeficijenta varijabilnosti (c. v.). U odnosu na podjelu klonova kod plantažne starosti od 5 godina, jedino klonovi V 99 i V 158 nisu svrstani u istu grupu tj. u grupu visokoproduktivnih, fenotipski nestabilnih klonova sa specifičnom adaptacijom na optimalne okoline, već u grupu klonova koji pokazuju tendenciju adaptabilnosti na sve okoline. Ove razlike se mogu protumačiti činjenicom, što je kod plantažne starosti od 13 godina, te relativno guste sadnje, na optimalnim staništima došla najjače do izražaja kompeticija među klonovima nejednakog genetskog potencijala, te u činjenici da svi klonovi nemaju istu dinamiku produkcije, kroz dano vremensko razdoblje od 13 godina, kao i zbog manjeg broja obrađenih staništa (5 umjesto 7). Odnosi među staništima, na kojima su testirani klonovi u smislu boniteta, ostali su isti kao i kod plantažne starosti od 5 godina, tj. I bonitet za uzgoj stablastih vrba predstavlja aluvijalno tlo sa obradom na području rijeke Dunava te duboka tresetno-glejna tla u Podravini. II bonitet bi pred |
| ŠUMARSKI LIST 6-8/1990 str. 29 <-- 29 --> PDF |
m co -t (\) co ^O co co LO IO \Q M io i^ o io rt H TJ- vO TJ- \0 ^f O oo J ON m a\ u\ (NI_ o\ a* co co m^OF-o^o ° \ ** so m "t O H (J\ O IO lili i—ir^-cjv >t N oo >-1 o\ aC so \Q r^ \Q ON t"" fO M ND vo CO s n 5 rt s r-iT-H(NCOvOt-^rOoo — 0 6 d. „ c« j»45 r*,d » VO \0 H H H »—^t"^ O^ s 0 fti 2 «i O u O H oo io d oo o H r-i \o "3 ^ _! _ ^H ,—| ,-H ,—I M "aa N a OO a tu s 5 k. "E? ° or-"so^o*N a> u 00 t> fs IO IO IO t*; l> a´CJ *~ o" o" H° oooooo oo K * V) U L 0 ~ ^ 3 (3 u rioioio^ohO r- co -0a ON t^O c> M iO_ (N i; a o" o" ta IH Cl u © o" o" o" o" o" ii f-T «) d tu n TH y f) 1>-5=1.2 d a" u. 0) ,L* 0 cl .2gS.2 MH tiv !H t4H 0 ta s o EJ OJ o sO O 3 o^ in in N ** o^ oo oo , A: k CO* ´O ro vO O CO ^O h w u 0 0 s V) *đ Vi fi S-i -*^ a 2a forOmm´^ f^^f <> N a H o.g u >H E ++++++++ ++ 2 Kl CO M ^ (N (N cs t^l ("Ni C-4 CN fvj a U) (N a ta a =0 _t^ to -n 00 o ta H ta ft 5 a ´70 1 co ta ta a C^ a a a y S 3 JS K .© JS PQ * « -5 g g rt t2 2 t^ ti Q u . Ss. cs a a a ? a a U rS 5 u -< K r- K H K —_"3 a y a"5 »i3 Lc; ^J > « a 3 a a Q C^ ^5 ^CO co ui to co to to ^ d . „, m CQ r^j r^ o m oo I« d d o >* ON ON ir. NO (N IO > rt u ^o o Tro 0^ *-i O d o oz ~ ^-* * o ^>>>>>m>> S3" (i O (SrOi´iOvOhOO O 231 |
| ŠUMARSKI LIST 6-8/1990 str. 28 <-- 28 --> PDF |
Ova metoda se pokazala aplikativnom i kod šumskog drvca, kada se radilo o procjeni fenotipske stabilnosti, tipa adaptabilnosti te produkcije različitih selekcija (provencije, familije, klonovi), testiranih u kontrastnim okolinama (Johnstone, B.C.R. and Samuel, C.J.A. 1978, Knight R. 1970, B a r lie s- R. D. et ali. 1982, K r s t i n i ć, 1984 i drugi). Odnos koeficijenta regresije />, i produktivnosti nekih klonova stablastih vrba Starost: 2 + 13 godina; Razmaci sadnje: 3x3 ni 1,6 1,5 ´V160 1,4 BrIBB 1,2 1,1 1,0 100 . 150 200 2´50 nrfVha 0,9 V40 V39 l{/ 1 0,8 i . -V158 -V99 V0233 0,7 V164 0,6 V052 0,5 0,4 Iz grafikona 1 i 2, Tabele 1 i Graf. 3 je vidljivo, da su relativni odnosi među testiranim klonovima s obzirom na fenotipsku stabilnost, adaptabilnost i produkciju, ostali uglavnom isti kod plantažne starosti od 13 godina, kao što su bili i kod plantažne starosti od 5 godina (Krstini ć 1984). S obzirom na veličinu regresijskog koeficijenta b,, te s obzirom na produktivnost pojedinih klonova u testiranim okolinama, klonove je moguće podijeliti u slijedeće skupine: 1. Klonovi vrlo visoke fenotipske stabilnosti, sa specifičnom adaptacionom sposobnošću na slabo produktivna staništa. U ovu kategoriju padaju slijedeći testirani klonovi: V 052, V 164 i V 0233. Ove klonove karakterizira regresijski koeficijent b, vrijednosti od 0,59 do 0,79, te produkcija drvne mase za ovu plantažnu starost, u rasponu između 106 i 128 m3/ha. 2. Klonovi relativno visoke fenotipske stabilnosti, koji imaju tendenciju adaptabilnosti na sve okoline. Ovu grupu klonova karakterizira koeficijent regresije b! čija se vrijednost kreće u granicama između 0,81 i 0,95, a prosječna produktivnost na svim pokusnim plohama između 130 i 149 m:! ha. Tu spadaju testirani klonovi: V 39, V 158, V 99, 11/1 i V 40. |
| ŠUMARSKI LIST 6-8/1990 str. 27 <-- 27 --> PDF |
koristili smo produkciju svakog pojedinog klona, preko srednjeg stabla tog klona. Veličine regresijskog koeficijenta b, u ovom slučaju definira fenotipsku stabilnost pojedinog klona s obzirom na njegovu produkciju na različitim staništima, a u zajednici sa prosječnom produkcijom na svim staništima određuje tip adaptacije iz čega onda proizlazi i tip selekcije odnosno upotreba danog klona u smislu opće ili specifične prilagodbe staništima. Na osnovi statistički dobivenih razlika među klonovima s obzirom na regresijske koeficijente bj i b0, odnosno s obzirom na fenotipsku stabilnost i produktivnost, određuje se podobnost upotrebe danog klona u stablimičnoj smjesi klonova kod podizanja multiklonskih nasada. REZULTATI ISTRAŽIVANJA I DISKUSIJA Tehniku regresijske analize za prikaz fenotipske stabilnosti, adaptabilnosti i produkcije različitih genotipova, testiranih u mreži terenskih eksperimenata, prvi su razradili Finlay i Witkinson (1963). Ovu metodu su kasnije poboljšali Eberhar t i Russel l (1966). Spomenuti model se koristio u mnogim radovima kod poljoprivrednog bilja, gdje je trebalo valorizirati uspijevanje većeg broj genotipova u različitim okolinama s obzirom na fenotipsku ekspresiju gospodarski važnih svojstava kao što je npr. prinos zrna kod pšenice. Fenotipsku stabilnost i produktivnost nekih klonova stablastih vrba s obzirom na drvnu zalihu po hektaru Starost: 2 + 13 godina, Razmaci sadnje: 3x3 m rrf/ha Lokaliteti: R - Hontićevo, Šumarija Rcpaš J - Mlječno polje, Šum. Jasenovce 0 - Opatovac (neobrađeno t´.o), Sum. Vukovar L - Limbuš, Šum. Kloštar Podravski 0„ - Opatovac (obrađivano tlo),Šum. Vukovar 200 V39 V99 V0233 VA0 1/158 V1W IU^ V052 v staništa |
| ŠUMARSKI LIST 6-8/1990 str. 26 <-- 26 --> PDF |
METODA RADA U radu su obrađeni podaci uspijevanja 10 klonova u slijedećim eksperimentima: 1. Recentni dravski aluvij (Hontićevo, Repaš), 2. Tresetno glejno tlo (Limbuš, Kloštar Podravski), 3. Močvarno-glejno tlo (Mliječno polje, Jasenovac), 4. Aluvijalno tlo uz rijeku Dunav, bez obrade (Opatovac, Vukovar), te aluvijalno tlo na istom lokalitetu uz obradu tla i uzgoj leguminoza (grah). Osim iste plantažne starosti, klonovi u ekspermientima su uzgajani uz istu gustinu sklopa (3x 3 m), te istu dubinu sadnje (cea 80 cm). Za osnivanje eksperimenata su korištene ožiljenice starosti 2/2. Za definiranje fenotipske stabilnosti, tipa adaptabilnosti i produktivnosti korištena je regresijska analiza. U odnosu na prethodnu obradu u ovom radu su obrađeni podaci samo za produkciju, jer smatramo da se kroz produkciju najbolje određuje upotrebna vrijednost svakog pojedinog klona. Staništa su u ovom radu definirana preko srednjeg stabla od 10 istraživanih klonova, a ne kao u prethodnom slučaju, od svih klonova na plohi. Kao i u prethodnom radu, za drugu varijabilu kod računanja regresijske analize, SI. 1. U klonskom tekstu »Mliječno polje«, Jasenovac, pod utjecajem poplavne vode tijekom vegetacije, kod pojedinih klonova formira se na deblu adventivno korijenje. |
| ŠUMARSKI LIST 6-8/1990 str. 25 <-- 25 --> PDF |
IZVORNI ZNANSTVENI ČLANCI — ORIGINAL SCIENTIFIC PAPERS UDK 630*232.12 + 165.62 (Salix sp.) Sum. list CXIV (1990) 227 FENOTIPSKA STABILNOST, ADAPTABILNOST I PRODUKTIVNOST NEKIH KLONOVA STABLASTIH VRBA II* Ante KRSTINIĆ** SAŽETAK: U radu su obrađeni podaci s obzirom na fenotipsku stabilnost, adaptabilnost i produktivnost za 10 klonova stablastih vrba, koji su testirani na pet kontrastnih staništa, za plantažnu starost od 13 godina. Medu testiranim klonovima su utvrđene genotipske razlike s obzirom na istraživana svojstva. Vrlo slični relativni odnosi među testiranim klonovima kod plantažne starosti od 5 i 13 godina ukazuju na mogućnost efikasne selekcije klonova stablastih vrba, za navedena svojstva, već kod plantažne starosti od 5 godina. Ključne riječi: klonovi, stablaste vrbe, fenotipska stabilnost, adaptabilnost, produktivnost, interakcije klon x stanište UVOD Istraživanje fenotipske stabilnosti, adaptabilnosti i produkcije odnosno interakcije klon x stanište selekcioniranih klonova, omogućuje optimalnu upotrebu određenog klona ili smjese klonova u odnosu na dano stanište. Klonovi visoke fenotipske nestabilnosti i visoke produktivnosti biti će podesni za osnivanje kultura na optimalnim staništima, fenotipski vrlo stabilni klonovi niske produktivnosti na siromašnim staništima, dok će klonovi koji pokazuju tendenciju adaptabilnosti na sve okoline, biti podesni za uzgoj na različitim tipovima staništa s time, da će njihova produkcija na optimalnim staništima biti manja u odnosu na klonove visoke fenotipske nestabilnosti. U radu pod istim naslovom obrađeni su rezultati uspijevanja istih klonova u mreži eksperimenata kod plantažne starosti od 5 godina. Valorizacija uspijevanja istih klonova kod plantažne starosti od 13 godina ima svrhu utvrđivanja uspješnosti rane selekcije klonova s obzirom na fenotipsku stabilnost, adaptabilnost i produkciju. * Istraživanja su financirana putem Poslovne zajednice »Exportdrvo«, Zagreb i SlZ-a znanosti SR Hrvatske ** Prof dr. Ante Krstinić, Sveučilište Zagreb, Šumarski fakultet, šimunska cesta 25 |