DIGITALNA ARHIVA ŠUMARSKOG LISTA
prilagođeno pretraživanje po punom tekstu
| ŠUMARSKI LIST 6-9/1991 str. 24 <-- 24 --> PDF |
tipu, uz unaprijed zadane matematičke kriterije. Premda se na ovaj način selekcija unapređuje u smislu objektivnosti, efekti fenotipske selekcije su dvojbeni iz više razloga: — Superiorni fenotip može biti rezultat superiorne genetske konstitucije selekcioniranog plus stabla, ali isto tako i rezultat optimalnih stojbinskih prilika, odnosno on je rezultat interakcije genotipa i okoline; — Genetska dobit uzgojem potomstva iz sjemena od selekcioniranih plus stabala, dobivenog slobodnim oprašivanjem u prirodnim sastojinama je općenito mala, budući su svojstva (npr. bujnost rasta) za koje se vrši selekcija većinom poligena, a nasljeđuju se najčešće po aditivnom modelu nasljeđivanja. Stabla su heterozigotna, a oplodnja je najčešće izvršena sa inferiornim muškim roditeljima, zbog čega je vrlo često izračunata nasljednost (h2) mala (Krstinić, 1967, G r a č a n, 1972). — Izračunato genetsko poboljšanje putem regresije majke — potomci najčešće je nerealno iz više razloga od kojih ćemo spomenuti samo najvažnije: neadekvatna metoda procjene, zbog čega se vrijednosti za nasljednost kreću u širokim granicama za isto svojstvo kod iste vrste (Hattemer , 1963): umanjene vrijednosti selekcionog diferencijala (i) zbog provedenih uzgojnih zahvata u gospodarskim šumama (uzgojnim zahvatima su odstranjena inferiorna stabla), te zbog činjenice, što se na ovaj način ne vrši procjena genetskog heterogeniteta populacije u kojoj se vrši selekcija, već samo onog dijela populacije u kojem je izvršena selekcija, a što rezultira većom genetskom homogenošću roditeljskih stabala, pa je izračunata nasljednost mala. Izračunata vrijednost nasljednosti (h2) kroz prosječne priraste roditelja i potomstva je diskutabilna, budući je pod utjecajem različite dinamike rasta. Zbog svega navedenog, procjene genetskog poboljšanja za visine u potomstvu iz klonskih sjemenskih plantaža, te na osnovu testova provenijencija kreću se u širokim granicama od 3 do 70%, zavisno o vrsti, svojstvu, intenzitetu selekcije i tipu eksperimenta (Nanson , 1968, Namkoon g i sur., 1988, Mebrahtu i Hanover, 1989). Da bi se procjena genetskog poboljšanja kod generativnog potomstva uzgojenog iz klonske sjemenske plantaže učinila čim objektivnijom, potrebno je izvršiti testiranje selekcioniranih i kloniranih plus stabala po genotipu, kako bi se na osnovu uspijevanja njihovih potomstava utvrdila čim objektivnija procjena nasljednosti (h2), te izvršila sekundarna selekcija majki, odnosno parova roditelja u klonskoj sjemenskoj plantaži na bazi opće kombinacijske sposobnosti majki (OKS), odnosno specifične kombinacijske sposobnosti (SKS) roditeljskih parova. OKS majki očituje se u genotipskim razlikama majki u kreaciji prosječnih vrijednosti danog svojstva generativnog potomstva nakon oprašivanja istom smjesom polena, a SKS u činjenici, da samo pojedini parovi roditelja imaju sposobnost kreacije iznadprosječnog potomstva. Objektivna valorizacija OKS i SKS majki u klonskoj sjemenskoj plantaži moguća je samo putem dobro planiranih terenskih testova potomstava u kojima se potomstva moraju ponavljati ne samo u pojedinom eksperimentu, već i u prostoru. Na ovaj način je moguće uz objektivniju procjenu na 262 |